سؤال:
یک حدیثی از حضرت علی (علیه السلام) خوانده بودم به این مضمون که وای به حال کسی که لاپوشانی بکند عمل بد فردی که در این دنیا معصیت نموده و فرد دیگری عمل او را لاپوشانی کند.
پاسخ:
به طور واضح مطلبی در این باره از مولای متقیان سلام الله علیه به چشم نخورد؛ اما می‌توان در قالب کلی مطالبی را بیان کرد که شاید به مقصود شما نزدیک باشد. می‌توان گفت گناهان و نیز کیفیت بر خورد با آن، در شاخه‌های متفاوت و حیطه‌ای گسترده تعریف می‌شوند. مثلا بعضی از بخش‌های آن به امر به معروف و نهی از منکر یا به مسئله خیانت مربوط می‌شود و قسمتی در چارچوب آسیب‌های اجتماعی جای می‌گیرد و شاخه دیگر به نوع شهادت دادن یا خود داری از شهادت به نفع یا علیه دیگران گره می‌خورد و بالاخره برخی از گناهان، هیچ اثر بیرونی‌ای ندارد، در این صورت کسی حق ندارد نسبت به جلوگیری از آن دخالتی بکند. پس وظایف افراد در برابر هر یک از موضوعات مربوط به گناه، کاملا متفاوت است.
به طور مثال در منابع دینی وارد شده است افشای اسرار اشخاصی که به شکل علنی معصیت نمی کنند،خود گناهی بزرگ و نا بخشودنی است.
و اما گاهی دیده می‌شود آثار گناه یک شخص فقط به خودش محدود نمی‌شود؛ بلکه به جامعه نیز سرایت می‌کند، مثل کسی که به بیت المال ضربه می‌زند یا در اموال عمومی بدون اجازه تصرف یا خیانت می‌کند! ابتدا باید مخفیانه به او تذکر داده شود و اگر کار خلافش را تکرار کرد، به هر نحوی که مناسب است جلو او گرفته شود.
با این حال در کتاب خدا و نیز بیان معصومین (علیهم السلام) آیات و روایاتی وجود دارد که «حق» نباید کتمان شود و علاوه انسان‌ها از شهادت دروغ به شدت نهی شده‌اند. شهادتی که به نفع یا علیه کسی یا نفع مادی در آن لحاظ شده باشد.
خدای متعال فرمود: «وَ لا تَكْتُمُوا الشَّهادَةَ وَ مَنْ يَكْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَليمٌ» (1)
و شهادت را كتمان نكنيد! و هر كس آن را كتمان كند، قلبش گناه كار است. و خداوند، به آن چه انجام مىدهيد، داناست.
و در آیه‌ای دیگر فرمود: «إِنْ تُبْدُوا ما في أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ فَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ» (2)
و (از اين رو) اگر آن چه را در دل داريد، آشكار کنید يا پنهان، خداوند شما را بر طبق آن، محاسبه مىكند.
هم چنین در روایات آمده است: رسول اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر كه شهادت را كتمان و در مورد لازم از دادن شهادت خوددارى نمايد، خداوند گوشت او را در برابر مردم به خوردش دهد و اين گفته خداوند است: شهادت را پنهان مكنيد كه هر كس چنين كند دل خود را تيره ساخته. (3) (4)
در هر صورت به این سادگی نیست که اگر شخصی بر گناه کسی آگاه شد یا حقیقتی را نسبت به وی دانست، حق داشته باشد آن را اظهار کند که این مراتب خود به تفاسیر خاصی مربوط است و نمی‌توان از معنای ظاهری آیات یا روایات حکم نهایی را به دست آورد.
منبع:
1. بقره: 2/ 283.
2. بقره: 2/ 274.
3. بقره: 2/ 273.
4. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ترجمه میر باقری، تهران، انتشارات فراهانی، 1365 ش، دوم، ج 2، ص 367.