آیا اهل سنت حدیث - من کنت مولاه فهذا علی مولاه - رو قبول دارند؟ اگر قبول دارند چرا با خلافت حضرت علی مخالفت کردند؟
در رابطه با نظر اهل سنت نسبت به واقعه غدیر،نظر شما را به مطالب زیر جلب می کنم:
تمام مسلمانان رخداد عظیم غدیرخم را كه در آخرین سفر حج رسول الله(ص) اتفاق افتاد را قبول داشته و میگویند در سال دهم هجری در روز هیجدهم ذیحجه در محل غدیرخم در منزلگاهی به نام جحفه - محل انشعاب خطوط كاروانها به مدینه و مصر و شام و مكه - كه حجّاج از آن جا از یكدیگر جدا شده هر كدام به شهر و دیار خود باز میگشتند، رسول خدا(ص) در آن جا به كاروانیان دستور توقف داد و مقرر داشت تا در همان جا فرود آیند. فرمود تا پیش رفتگان را فراخوانده از راه رفته با گردانند و منتظر بمانند تا واپس ماندگان نیز از راه برسند آن گاه فرمان داد تا آن جمعیت بسیار كه بنا به قولی بر یك صد و بیست هزار نفر بالغ میشدند متفرق نشوند.
سپس مقرر داشت تا مردم را به ادا نماز جماعت فرا خوانند یاران رسول خدا(ص) با انداختن پارچههایی بر سرشاخ و برگ درختان سایبانی برای آن حضرت فراهم كردند تا او را از گزند تابش آفتاب محفوظ دارند. رسول خدا(ص) نماز ظهر را با انبوه جمعیت حاجیان در آن گرمای طاقتفرسا به جای آورد و سپس برخاست و به سخنرانی پرداخت. در آغاز حمد و ثنای خدا به جای آورد و در پند و نصیحت و ذكر و موعظه نهایت سعی مبذول داشت و سخن بسیار طولانی بفرمود كه در واقع میتوان گفت طولانیترین سخنرانی پیامبر(ص) است.
در آن روز آن حضرت بیش از یك ساعت از فضایل علی(ع) سخن گفت و زمانی نیز دست علی(ع) را گرفت و بلند كرد تا آن جا كه همه مردم سپیدی زیر بغل آن حضرت را دیدند سپس فرمود «من كنت مولاه فهذا علی مولاه»، هر كس كه من مولی و سرپرست او هستم پس این علی هم مولی و سرپرست او است. و بعد از آن در حق حضرت علی(ع) چنین دعا فرمودند: «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله»، خدیا دوست بدار كسی را كه علی را دوست میدارد و دشمن باش با دشمنان علی(ع) و یاری كن كسی را كه یار و یاور حضرت علی است و واگذار - كمك مكن - كسی را كه علی(ع) را واگذارد و همه حاضران آمین گفتند.
این خلاصه ای از وقوع حادثه تاریخی بسیار عظیم غدیرخم بود كه همه اهل اسلام تحقق و وقوع آن را قبول دارند. و آن را به طریقهای مختلف روایت كردند.[۱]
طبری مورخ مشهور اهل سنت حدیث غدیر را از هفتاد و پنج طریق روایت كرده و برای آن كتابی مستقل به اسم «الولایه» نوشته است.« ابن عقده» یكی از علمای معروف اهل سنت حدیث غدیر را از صد و پنج طریق روایت كرده و برای آن كتابی مستقل قرار داده كه آن را «الموالات» نام نهاده است.
دلیل اختلاف اهل سنت با خلافت امام علی(ع) به این مطلب بر می گردد که: اهل سنّت در معنای حدیث غدیر «من كنت مولاه فهذا علی مولاه» اختلاف كردند. بعضی از اهل سنت میگویند پیامبر اكرم(ص) در روز غدیرخم حضرت علی(ع) را به عنوان دوست خویش معرفی كردند. اگر چنان چه بپذیریم حدیث غدیر دلالت بر امامت حضرت علی(ع) میكند نمیپذیریم كه حدیث غدیر دلالت بر امامت بلافصل حضرت علی میكند تا موجب شود خلافت سه خلیفه منتفی شود.[۲] به اعتقاد شیعه با توجه به مجموع گفتار رسول خدا(ص) در غدیر، معنای مولا در جمله «من كنت مولاه فهذا علی مولاه» دارنده قدرت ولایت در دین و امور مسلمانان است، نه معانی دیگر - دوست، یاری كننده، همسایه و...
معنا ندارد كه پیامبر اسلام(ص) در آن هوای گرم و سوزان طاقتفرسا در میان آن همه مسلمان و در آن هوای گرم و نامناسب حضرت علی(ع) را به عنوان دوست خویش معرفی كرده باشند آن چه كه فهمیده میشود این است كه پیامبر(ص) در آن هوای نامساعد یك مسأله دینی بسیار با اهمیتی را به مسلمانان معرفی كردند كه آن هم مسأله با اهمیت جانشینی و امامت است چون پیامبر(ص) تا آن وقت اصول و فروع دین و احكام آنها را بیان كرده بودند به جز این كه مسأله بسیار مهم جانشینی و امامت بعد از خودشان به نحو مراسم نصب و تبریك برگزار نكرده بودند لذا در روز غدیرخم مراسم نصب و تبریك حضرت علی(ع) بود كه در غدیرخم برگزار شد.[۳]
از طرفی دعایی را كه پیامبر اسلام(ص) در غدیرخم در حق حضرت علی(ع) داشتند كه فرمودند: «اللهم و ال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله» این دعا مناسب و شایسته شخصیتی است كه زعامت و رهبری ملت اسلام را بر عهده داشته باشد و قرینه است بر اینکه پیامبر اسلام(ص) در آن روز حضرت علی(ع) را به عنوان خلیفه و زعیم مسلمانان تعیین كردند.[۴]
آیا اهل سنت حدیث - من کنت مولاه فهذا علی مولاه - رو قبول دارند؟ اگر قبول دارند چرا با خلافت حضرت علی مخالفت کردند؟
آن چه جای تأمل دارد این است كه، پس از رحلت رسول خدا(ص) چون عدهای از تصاحب كنندگان حكومت ادعا كردند كه رسول خدا(ص) آن چه درباره علی(ع) فرموده در آستانه وفات نسخ كرد، در واقع یاد كردن از واقعه غدیر كم ارزش شد.
از نظر شیعه، این قضیّه مورد تأیید است و حتّی همه مفسّران شیعه و حدود ۳۶۰ نفر از علمای اهل سنت معتقدند كه آیه «تبلیغ»؛ «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْكَافِرِینَ[مائده/۶۷] ای پیامبر(ص) آن چه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده، به مردم ابلاغ كن و اگر نكنی، رسالت خود را به طور كامل انجام ندادهای و خداوند تو را از مردم بدخواه حفظ میكند.»
دراین جا به دیدگاه برخی از مفسّران اهل سنّت اشاره میكنیم:
۱. واحدی نیشابوری در كتاب اسباب النّزول، صفحه ۱۵۰ میگوید: «یا ایها الرسول...»، روز عید غدیر درباره علی بن ابیطالب نازل شده است
۲. سیوطی در كتاب الدر المنثور، جلد ۲، صفحه ۲۹۸ مینویسد: «یا ایها الرسول...»، روز عید غدیر درباره علی بن ابیطالب نازل شده است.
۳. فخر رازی در كتاب تفسیر[۵] خود میگوید: «مفسّران ده وجه و سبب برای نزول این آیه بیان كردهاند»؛ سپس در ادامه میگوید: «دهم این كه این آیه در مقام فضیلت علی بن ابیطالب نازل شده است و هنگامی كه این آیه نازل شد، پیامبر اسلام دست حضرت علی را گرفت و فرمود: هر كه من مولا و سرپرست و حاكم او هستم، علی هم مولای او است».
[۱]. در كتابهای اهل سنت نام ۱۴۶ نفر از صحابیانی كه در غدیر حضور داشته اند یاد شده است. در این باره ر.ك: الغدیر، ج ۱ .
[۲]. دلایل الصدق، ج ۲، ص ۱۰۱؛
[۳]. دلایل الصدق، ج ۲، ص ۹۳؛
[۴]. دلایل الصدق، ج ۲، ص ۹۵
[۵]. ذیل آیه ۹۷ سوره مائده.