چه رابطه ای میان حجاب و پوشش وجود دارد؟
حجاب به معناى پرده، حاجب، پوشيدن و پنهان کردن و منع از وصول است.(۱)
اين واژه تنها به معناى پوشش ظاهرى يا پوشاندن زن نيست و در اصل به مفهوم پنهان شدن از ديد مردِ بيگانه است. بدين سبب هر پوششى حجاب نيست.
در قرآن آمده است: «و إذا سألتموهن متاعاً فاْسئلوهن مِن وراءِ حجاب؛(۲) چون از زنان پيغمبر متاعى خواستيد، از پس پرده بخواهيد». اين آيه درباره زنان و بيشتر در مورد مسائل سياسى و اجتماعى است،(۳) نه پوشش زن در مقابل نامحرم.
به کارگيرى کلمه حجاب در خصوص پوشش زن اصطلاحى نسبتاً جديد است و همين سبب گرديده بسيارى گمان کنند اسلام خواسته است زن هميشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بيرون نرود. «ويل دورانت» مىگويد: «اين امر مبناى پرده پوشى ميان مسلمانان به شمار می رود».(۴) برخى مدّعى شده اند حجاب به وسيله ايرانيان به مسلمانان و اعراب سرايت کرده، در حالى که آيات مربوط به حجاب، پيش از مسلمان شدن ايرانيان نازل شده است. در عهد جاهليت همان طور که «ويل دورانت» می گويد و کتب تفسير شيعه و سنى تأييد مىکند، اعراب چنين پوششى نداشتند و عادتشان «تبرّج» و خودنمايى بود که اسلام آن را ممنوع ساخت: «ولا تبرجن تبرج الجاهليّة الاولى؛(۵) و زينتهاى خود را مانند زمان جاهليّت آشکار نکنيد.»
آن چه از قديم به ويژه نزد فقها در بحث نماز و ازدواج رواج داشته، واژه ستر و ساتر به معناى پوشش و وسيله پوشش در مقابل نامحرم بوده است. بنابراين وظيفه پوشش اسلامى بانوان به معناى حبس و در خانه و پستو قرار دادن آنان نيست، در نتيجه عدم مشارکت اين گروه عظيم در فعاليت هاى اجتماعى منظور نيست، بلکه اين وظيفه بدان معنا است که زن در معاشرت با مردان، بدنش را بپوشاند و به جلوه گرى و خودنمايى نپردازد و مشارکتش در فعاليتها بر اصول انسانى و اسلامى استوار باشد.(۶)
پی نوشت:
۱. المفردات فى غرائب القرآن، راغب اصفهانى.
۲. احزاب (۳۳) آيه ۵۳.
۳. مجموعه آثار شهيد مطهرى، ج ۱۹، ص ۴۳۱.
۴. تاريخ تمدن، ويل دورانت، مترجمان احمد آرام و ديگران، ج ۱، ص ۴۳۳ و ۴۳۴.
۵. احزاب، آيه ۳۳.
۶. مسأله حجاب، مرتضى مطهرى، ص ۷۳؛ تفسير نمونه، ج ۱۷، ص ۴۰۱ - ۴۰۳؛ مجموعه آثار، ج ۱۹، ص ۴۴۸.