سؤال:
خداوند در قرآن کریم فرمود: در قیامت از اولین نفر خلق تا اخرین نفر خلق جمع می‌شوند تا به حساب آنان رسیدگی شود. آیا کسانی که قبل از ما انسان‌ها بودند هم جزو این دسته‌ای هستند که باید در محشر حاضر شوند یا نه اگر هم قبل از انسان‌ها کسانی بودند و منقرض شدند خودشان یک حساب جداگانه داشتند؟
طبق آیه «وَمِنْ آَيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِنْ دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَى جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ» (الشورى: 29)؛ و از آيات اوست آفرينش آسمان‌ها و زمين و آن چه از جنبندگان در آنها منتشر نموده و او هر گاه بخواهد بر جمع آنها تواناست، این جنبندگانی که در قرآن آمده هم ممکن است که مثل ما خدا برای آنان فرستاده‌ای از خودشان فرستاده باشد تا هدایتشان کند؟
پاسخ:
یکم: بشر از موجودات قبل از آدم و انسان‌هایی که پیش آدم بوده‌اند، هیچ گونه اطلاع و شناختی ندارد. در هیچ آموزه دینی نیامده.
دوم: گر چه طبق برخی روایات قبل از آدم (ابوالبشر) نیز انسان‌های بوده‌اند؛ ولی باید توجه داشت که نسل آنها کاملاً منقرض شده، اثری از آنها در دست نیست، ولی نحوه زندگی و زمان انقراض و قیامت آنها در هیچ یکی از متون ادیان آسمانی بیان نشده، کسی از قیامت آنان خبری ندارد.
سوم: به فرض قبل از آدم (ابوالبشر) انسان‌هایی در روی زمین زندگی داشته‌‌اند، ولی نسل آنها منقرض شده باشد، باید توجه نمود که نسل آنها از طریق فرا رسیدن مرگ و نابودی، از بین رفته است، نه این که قیامت‌شان بر پا شده باشد، چون بر اساس آموزه‌های وَحیانی، قیامت همه آدم و عالم یک قیامت بیش نیست که در آن نه تنها آدمیان بلکه همه جهان و نظام خلقت متلاشی می‌شود، نیز کرات آسمانی از بین می‌رود؛ زمین به زمین دیگر تبدیل می‌شود و عالم جدید (که از آن به عالم آخرت یاد می‌شود) به وجود می‌آید، حتی فرشتگان می‌میرند. تنها خالق هستی باقی می‌ماند و دیگر موجودات هم از بین می‌روند و به اذن الهی دوباره زنده می‌شوند. این‌ها مسائلی است که در قرآن کریم به صراحت آمده، بنابراین قیامتی که همه آدمیان در پیشگاه خداوند حاضر می‌شوند و بعد از حسابرسی به کیفر و یا پاداش اُخروی خود، به بهشت یا جهنم موعود با بدن جسمانی می‌روند، هنوز به پا نشده است.
بر اساس آموزه‌های دینی تکلیف تشریعی که نیازمند پیام‌آور و فرستاده باشد، تنها برای انسان و جنیان مطرح است موجودات دیگر چنین نیستند. به همین جهت، پیامبر از خود ندارند. البته ممکن است از طریق غرایض نهفته در وجود شان ویا عقل محض بودن شان مثل فرشتگان وظایف داشته باشند و برابر آن مؤاخذه شوند؛ ولی به صورتی آن چه برای انسان مطرح است، برای آنها نیست.