پرسش:
از آنجایی که نقل شده افزایش پیدا کردن رزق و روزی ممکنه سبب غرور و غفلت آدمی شود. یا نفس آدمی به سرمستی یا گناه گرایش پیدا کند، آیا زیاد دعا کردن برای وسعت و زیادی رزق و روزی پسندیده است یا خیر؟
پاسخ:
افزایش رزق و روزی، و به طور کلی دنیا و مظاهر آن مذموم نیست، زیرا خداوند در قرآن کریم، به کرّات به مظاهر دنیا قسم یاد می کند، حتی دوست داشتن دنیا و مظاهر آن نیز مذموم نیست. طبیعی است که انسان فرزند، پدر و مادر و خانه و ... را دوست داشته باشد، بلکه آنچه که مذمت شده هدف واقع شدن دنیاست، به نحوی که برای به دست آوردن دنیا، حق و ناحق شود، نزول و رشوه و اختلاس و ... و در یک کلمه خدا فراموش شود.
به عنوان مثال:
ورزش کردن برای یک دانش آموز، ناپسند نیست. حتی دوست داشتن ورزش هم مذموم نیست. زمانی ورزش ناپسند خواهد بود که تمام فکر و ذهن آن محصل را درگیر کند به نحوی که از درس خواندن غافل شود.
«چیست دنیا از خدا غافل شدن
نی قماش و نقره و فرزند و زن
مال را کز بحر دین باشی حمول
نعم مال صالح خواند آن رسول
آب در کشتی هلاک کشتی است
آب در بیرون کشتی پشتی است
چون که مال و ملک را از دل براند
زان سلیمان خویش جز مسکین خواند».(1)
پس نوع نگاه انسان به دنیا موضوعیت دارد. گاهی اوقات همین لباس خشن و غذای اندک و گوشه نشینی هم حجاب انسان می گردد، و باعث فراموشی خدا و آخرت و ایجاد حالت عجب و ریا و... می گردد. گاهی هم داشتن مال فراوان، چون هدف نیست و وسیله است برای رسیدن به کارهای آخرتی، هیچ مانعیتی ایجاد نمی کند.
آن دنيايى بد و مذموم است كه هدف و غايت انسان قرار گيرد و انسان به آن «نگاه استقلالى» داشته باشد؛ اما دنيايى كه در جهت كسب آخرت و مقامات معنوى مورد استفاده واقع شود و با«نگاه ابزارى» به آن، وسيله‌اى براى رسيدن به قرب الى الله قرار گيرد نه تنها مذموم نيست كه توصيه هم مى‌شود.
حضرت امیر (علیه السلام) می فرمایند: «مَنْ اَبْصَرَ بِها بَصَّرَتْهُ وَ مَنْ اَبْصَرَ اِلَيْها اَعْمَتْه (2) كسى كه (به ديده عبرت) به آن نگريست دنيا او را آگاه كرد، و كسى كه به سوى (زينت‌هاى آن) خيره شد دنيا او را نابينا گردانيد.»
اگر با ديده عبرت بين به دنيا نگاه كرديم، دنيا پندها و درس‌هاى فراوانى به ما خواهد داد، اما اگر در خود آن خيره شديم و غرق در لذت‌ها و شهوات آن گشتيم ما را كور خواهد كرد.
عينك براى آن است كه انسان بهتر ببيند. راه بهتر ديدن با عينك هم آن است كه از پشت شيشه‌هاى آن به اشيا و دنياى اطرافمان نگاه كنيم. اگر كسى به جاى نگاه از پشت عينك، به خود عينك و شيشه‌هاى آن خيره شود چه خواهد شد؟ آيا چيزى و كسى و جايى را خواهد ديد؟ هرگز.
بر همین اساس است که در اسلام سفارش به کار و فعالیت های اقتصادی شده است تا جامعه اسلامی، یک جامعه توانمند، مستقل، پویا و توانگر باشد.
البته دستورات اسلامی را باید به نحو جمعی ملاحظه نمود، اسلام عزیز همان طوری که به تلاش اقتصادی و دعا برای افزایش رزق و روزی توصیه می نماید، در عین حال تاکیدات فراوانی نیز نسبت به انفاق، باقیات الصالحات، رسیدگی به حال محرومان و نیازمندان، خدمت به خلق و... دارد. تا نشان دهد که انباشت مال و سرمایه موضوعیت ندارد، بلکه باید تلاش شود تا از این ابزار، آخرت خود را آباد نماییم.
یا اگر بحث قناعت را مطرح می نماید، روشن باشد که این امر مربوط به قناعت در مصرف است نه قناعت در تولید.
بنابراین افزایش رزق و روزی و دعای برای به دست آوردن آن، به خودى خود بد نيست، آنچه این امور را بد جلوه می دهد، استفاده ناصحيح برای به دست آوردن دنیا می باشد.
پی نوشتها:
1. مولوی، مثنوی معنوی، دفتر اول.
2.شريف الرضي، محمد بن حسين، نهج البلاغة (للصبحي صالح)، هجرت، قم، 1414ق،ص106.
http://askdin.com/comment/1047955#comment-1047955