پرسش:
آیا کسانی که بیماری روحی دارند و در دنیا به یک بیماری حاد روحی روانی دچار هستن و نمیتوانند مثل مردم عادی راحت زندگی کنند، تکلیفهای دینی دارند و در آخرت نیز مانند بقیه محاکمه میشوند؟ مثلا عموی من بیماری روحی دارد و با مصرف قرص بهتر میشود اما پدرم گاهی به او میگوید نماز بخوان و ما معتقدیم به خاطر بیماری اش خدا از او انتظاری ندارد میخوام بدونم آیا تصور ما درست است؟
پاسخ:
اگر فردی بیماری روانی داشته باشد که توان فهم تکلیف خود را نداشته باشد تکلیف از او ساقط است ولی اگر اینگونه نیست و قدرت فهم تکلیف را دارد و می تواند آن را انجام دهد (هر چند ناقص) او مکلف است و باید آن تکلیف را انجام دهد چرا که یکی از شرایط تکلیف عقل است این که فرد توانایی درک آن تکلیف را داشته باشد. افرادی که بیماری اعصاب دارند از این حیث متفاوت اند برخی اصلا توان درک این مسائل را ندارند در این صورت تکلیف از آنها ساقط است ولی برخی دیگر بیماری آنها زیاد حاد نیست فقط درجه ای از بیماری اعصاب را دارند این افراد تا آنجا که برایشان مقدور است باید تکالیف دینی را انجام دهند
خداوند در قرآن می فرماید: «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفسًا إِلّا وُسعَها» (1) خدا بیشتر از توانش تکلیف نمی کند.
در قیامت هم خدا بنابر تکلیفی که در دنیا به انسان ها داده است از آنها بازخواست خواهد کرد افرادی که در دنیا متعلق تکلیف نبوده و به خاطر شرایط روحی روانی تکلیفی بر عهده ندارند در قیامت نیز مورد سوال و جواب واقع نمی شوند و یا در حدی از آنها بازخواست می شود که توان عقلی داشته اند. مثلا کسی که بیماری اعصاب دارد ولی در طول روز می تواند نماز خود را هر چند سریع و بی توجه بخواند در همین محدوده از او سوال می شود.
اما کسانی که هیچ توانایی فکری برای اعمال دینی ندارند و به عبارت دیگر دیوانه اند بحث های مفصلی بین متکلمین اسلامی شده است و در روایات نیز به آن پرداخته شده است:
در حدیث آمده است: «علم آن را به خدا واگذارید»؛ یعنی درباره آن سؤال نکنید؛ خدا بهتر می داند با آن ها چه کند. (2)
در حدیثی زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند: «وقتی قیامت میشود، خداوند با پنج دسته بحث می‌کند:
طفل کسی که در دوران فترت بمیرد؛ کسی که در زمان پیامبر ابله باشد (سبک عقل)؛ دیوانه¬ای که عقل نداشته باشد و بالأخره کر و لال.
همه آن ها بر خدا اعتراض و یا عرض می‌کنند: تقصیری نداشتیم. اگر حجت داشتیم، اطاعت می‌کردیم. خداوند فرشته¬ای را می‌فرستد و آتشی آماده می‌کند. سپس به آن پنج گروه میگوید: خداوند به شما امر فرموده است داخل آتش شوید. هر کدام از آن ها پذیرفتند و داخل آتش شدند. خداوند آتش را بر آنها سرد و خنک می‌کند و از سوختن نجات شان می‌دهد؛ ولی عده ای که نپذیرفتند، به سوی آتش جهنّم سوق داده میشوند». (3)
پی نوشت ها:
1- بقره: 286
2- محمد بن یعقوب کلینی، کافی، نشر دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1380 ق، ج 3، ص 248.
3- همان.
http://askdin.com/comment/1048965#comment-1048965