پرسش:
آیا احادیث چشم زخم سندیت دارند؟ آیا کسی که به چشم زخم معتقد است مشرک است و این دید با بینش توحیدی ناسازگار است؟
پاسخ:
معمولا احادیث در این موضوع، از نظر سندی، دچار ضعف هستند ولی به صرف ضعف سند، نمی توان روایت را بی اعتبار یا ساختگی دانست.
از طرفی زیاد بودن روایات در یک موضوع ـ ولو روایات ضعیف ـ می تواند تاحدودی ضعف سند را جبران و آن را تقویت کند.
لذا اصل واقعیت داشتن چشم زخم و وجود روایاتی در این زمینه را نمی توان انکار کرد.
مطلب دیگر؛
خیر؛ اعتقاد به چشم زخم، به معنای شرک نیست؛ زیرا کسی که اعتقاد به چشم زخم دارد نمی گوید خارج از قدرت الهی است، چرا که چیزی در این عالم، خارج از اراده الهی نیست.
به روایاتی که در خصوص چشم زخم است توجه فرمایید؛ پناه بردن به خداوند است، از طرفی در روایات، تصریح دارد که بدون اذن الهی، چشم زخم، اثری نمی گذارد لذا باید به خداوند پناه برد:
وَ قَالَ (علیه السلام) : «إِذَا تَهَيَّأَ أَحَدُكُمْ تَهْيِئَةً تُعْجِبُهُ فَلْيَقْرَأْ حِينَ يَخْرُجُ مِنْ مَنْزِلِهِ الْمُعَوِّذَتَيْنِ فَإِنَّهُ لَا يَضُرُّهُ شَيْءٌ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى»؛ در روایت دیگری آمده: هرگاه بخواهید با هیئتی آراسته و چشم گیر از خانه بیرون روید، معوذتین (سوره های فلق و ناس) بخوانید؛ پس به اذن الهی، هیچ چیزی (چشم زخمی) در شما اثر نمی کند.(1)
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: «أَلَا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ الْعَيْنُ حَقٌّ فَمَنْ أَعْجَبَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَلْيَذْكُرِ اللَّهَ فِي ذَلِكَ فَإِنَّهُ إِذَا ذَكَرَ اللَّهَ لَمْ يَضُرَّهُ»؛ امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: چشم حقیقت دارد، اگر کسی چیزی در برادرش دید که چشم گیر بود (چشمش را گرفت)، ذکر خدا را بگوید، پس اگر ذکر خدا را بگوید ضرری به او نمی رساند.(2)
«فَإِذَا نَظَرَ أَحَدُكُمْ إِلَى إِنْسَانٍ أَوْ إِلَى دَابَّةٍ أَوْ إِلَى شَيْءٍ حَسَنٍ فَأَعْجَبَهُ فَلْيَقُلْ آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَإِنَّهُ لَا تُضِرُّ عَيْنُهُ»؛ از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمودند: هرگاه یکی از شما انسان یا حیوان یا چیزی را ببیند که از آن خوشش آید بگوید: «آَمَنتُ بِاللهِ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ اَلِه» تا چشم او به آن زیان نرساند.(3)
در قرآن کریم نیز در ماجرای هاروت و ماروت و در مقابل سحر ساحران، قرآن می فرماید: «وَ مَا هُم بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ»؛ هيچ گاه نمى توانند بدون اجازه خداوند، به انسانى زيان برسانند.(4)
بنابر این؛
با توجه به روایات چشم زخم و تعداد آن ها، حقیقت داشتن چشم زخم، پذیرفته شده است. البته هر چیزی را نمی توان به چشم زخم نسبت داد.
چشم زخم یا سحر و... بدون اذن و اراده الهی، نمی تواند محقق شود؛ به همین خاطر در روایات، توصیه شده که با گفتن ذکر الهی و با پناه بردن بر خداوند، می توان از شرور و آفات در امان ماند.
پی نوشت ها:
1. طبرسى، حسن بن فضل، مكارم الأخلاق، ناشر: الشريف الرضي ـ قم، 1370 ه.ش، چاپ چهارم، ص 386.
2. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، محقق/مصحح: جمعى از محققان، ناشر: دار إحياء التراث العربي ـ بيروت، 1403ق، چاپ دوم، ج 60، ص 25.
3. ابن حيون، دعائم الإسلام، محقق/مصحح: فيضى، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام ـ قم، 1385 ق، چاپ دوم، ج 2، ص 141؛ بحار الأنوار، پیشین، ج 60، ص 18.
4. بقره: 2/ 102.
http://askdin.com/comment/1047308#comment-1047308