پرسش:
خداوند از یک طرف می فرماید در انتخاب دین اجباری نیست، از طرف دیگر می گوید هر کسی از اسلام برگردد کشته می شود! این دو چطور با هم سازگار است؟
پاسخ:
برای پاسخ به این سوال باید به چند نکته توجه بفرمایید:
نکته اول:
نکته اول اینکه اساسا آیه شریفه «لا اکراه فی الدین» که می فرماید در دین اجباری نیست در مقام بیان حکم نیست، یعنی نمی خواهد بگوید هر کسی هر دینی را انتخاب کرد اشکالی ندارد و آزاد است! بلکه می خواهد بفرماید نمی توان کسی را به انتخاب یک دین اجبار کرد. چون دین از مقوله باور هست، و باور یک امر قلبی و درونی است و نمیتوان کسی را به داشتن یک باور مجبور کرد، اما در عین حال دین حق فقط اسلام است.
نکته دوم:
حکم ارتداد اصلا اجبار به ورود به اسلام نیست، بلکه اجبار به عدم خروج است. یعنی طبق این حکم کسی به مسلمان شدن اجبار نمیشود، بلکه کسی که با اختیار خودش وارد شده است نمی تواند از آن خارج شود. وگرنه اگر ارتداد به معنای اجبار به اسلام بود که اسلام باید اجازه میداد که زرتشتیان و مسیحیان و یهودیان را به اسلام اجبار کنیم در حالی که چنین جوازی وجود ندارد.
نکته سوم:
این حکم ارتداد و اعدام کسی که از دین برگشته در صورتی است که طرف بعد از خروج از اسلام شروع به تبلیغ علیه دین کرده و کفرش را همه جا جار بزند. وگرنه اگر در زندگی شخصی خودش از اسلام بازگردد کسی با او کاری ندارد.
حتی اگر در محافل علمی حضور یافته و اعتقادات و شبهاتش را به بحث و نظر بگذارد باز هم حکم به کشتن او نمیشود چون اسلام با بحث های علمی و بررسی ادله اعتقادات مخالفتی ندارد و در این خصوص تجسس را لازم نمیداند.
نکته چهارم:
فلسفه ارتداد و حکم اعدام برای کسی که از اسلام خارج شده است، برای این نیست که او را به بازگشت به اسلام اجبار کنند، بلکه این حکم برای جلوگیری از توطئه علیه اسلام است. در صدر اسلام برخی از غیر مسلمانان برای اینکه مسلمانان را نسبت به حقانیت اسلام به تردید بیندازند تصمیم گرفتند صبح ایمان بیاورند و دوباره غروب از اسلام بازگردند:
«قالَتْ طائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ آمِنُوا بِالَّذي أُنْزِلَ عَلَى الَّذينَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهارِ وَ اكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُون؛ و جمعى از اهل كتاب (از يهود) گفتند: « (برويد در ظاهر) به آنچه بر مؤمنان نازل شده، در آغاز روز ايمان بياوريد و در پايان روز، كافر شويد! شايد آنها (از آيين خود) بازگردند!(1)
اسلام در حقیقت با این حکم جلوی این توطئه را بست، نه اینکه دنبال اجبار مردم به اسلام باشد.
پی نوشت ها:
- آل عمران:72/3.