پرسش:
آیا صحیح است که چون حضرت علی(علیه السلام) هنگام رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) 13 سال داشت،مردم رهبری و پیشوایی ایشان را قبول نکردند؟
پاسخ:
به نظر می رسد شبهه کننده دو جریان تاریخی را با هم خلط کرده است. جریان اول، اولین مرتبه ای که حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) در عشیرتک الاقربین یعنی پس از دعوت پنهانی از حضرت علی(علیه السلام) به عنوان وصی و جانشین بعد از خود یاد کردند(1) که با توجه به این که این داستان سه سال بعد از بعثت بود این در 13سالگی ایشان بود و جریان رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و زمان تعیین جانشینی حضرت علی(علیه السلام) از طرف خدا، که این مطلب در 33 سالگی ایشان بود.
هیچ کسی نقل نکرده که در هنگام بعثت حضرت علی(علیه السلام) 13 سال داشته اند زیرا با یک حساب ساده مشخص می شود که در این جریان تاریخی حضرت 10 سال داشتند.
حضرت علی (علیه السلام) متولد سال سی ام عام الفیل هستند(2)در اینکه بعثت پیامبر(صلی الله علیه وآله) در سال چهلم عام الفیل اتفاق افتاده کسی شکی ندارد. پس حضرت علی علیه السلام در این سال 10 ساله بودند
رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) در اوایل سال 11 هجری اتفاق افتاد. یعنی 11 سال بعد از هجرتشان از مکه به مدینه. پس هنگام رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) اقلا حضرت علی(علیه السلام) 33 ساله بودند.
بر فرض که حضرت علی (علیه السلام)سیزده ساله بودند. ما امامت و ولایت حضرت علی (علیه السلام) را از جانب خدا می دانیم، وقتی خداوند به حضرت عیسی در کودکی نبوت می دهد و به حضرت یحیی در کودکی حکمت می دهد، نمی تواند به حضرت علی (علیه السلام) در13 سالگی امامت عطا کند.
ولایت حضرت علی (علیه السلام) یک دستور خدایی است و این دستور در قرآن در آیات متعددی آمده است. از جمله:
1. آیه تبلیغ: «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک. . . [3]» در تفاسیر شیعه تصریح شده که این آیه پس از بازگشت پیامبر(صلی الله علیه وآله) در منطقه غدیر خم در روز 18 ذی الحجه ناز شد. (4)برخی از منابع اهل سنت نیز روایاتی دال بر این مطلب است که این آیه در غدیر نازل شده است(5) با تکیه بر احادیثی از جانب ائمه (علیهم السلام) مشخص می شود که شان نزول این آیه را اعلام جانشینی حضرت علی(علیه السلام) است(6).
2. آیه اکمال:اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً ﴿7﴾ ترجمه: امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و اسلام را برای شما [به عنوان] آیینی برگزیدم.
اجماع شیعه بر این است که این آیه در روز غدیر نازل شده است.(8) و روایات زیادی در این زمینه از ائمه معصومین(علیهم السلام) نقل شده است.(9)برخی از تفاسیر اهل سنت نیز به این مطلب اذعان دارند.(10)
3. آیه صادقین: یا ایها الذین امنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین. . . [11]» که می فرماید: ای اهل ایمان، تقوا داشته و با صادقین باشید و در روایات بیان شده است که: منظور از صادقین حضرت علی(ع) و اهل بیت پیامبر(ص) می باشند.(12)
4. آیه ولایت: «انما ولیکم الله و رسوله و الذین امنوا الذین یقیمون الصلاة. . . [13]» که ولایت حضرت علی (علیه السلام) در کنار ولایت خدا و رسول(صلی الله علیه وآله) قرار داده شده است.
تمام تفاسیر شیعه بر این مطلب اتفاق نظر دارند که این آیه در مورد حضرت علی (علیه السلام)است(14)در میان اهل سنت نیز برخی از علما تصریح کرده‌اند که مفسّران بر نزول این آیه در شأن حضرت علی (ع) اجماع دارند.(15) وجه استدال این است که بنا بر شأن نزول، منظور از "ولی" در این آیه حضرت علی(علیه السلام) است بنابراین حضرت علی(علیه السلام) جانشین پیامبر (صلی الله علیه وآله) و صاحب مقامت امامت و ولایت است.(16)
5. آیه اولی الامر: یا ایها الذین امنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم. . . [17]» که اطاعت از اولی الامر را به نحو مطلق واجب کرده است، و از این الزام مطلق بدست می آید که امام باید معصوم باشد لذا غیر از حضرت علی(علیه السلام) که از عصمت برخوردار نیست، نمی تواند امام باشد. علاوه روایاتی که از کتب اهل سنت در ذیل این آیه به معرفی حضرت علی(علیه السلام) به عنوان امام و جانشین پیامبر (صلی الله علیه وآله) پرداخته است، بیش از اندازه است. از جمله فخر رازی، دلالت این آیه بر عصمت اولی الامر را پذیرفته‌اند.(18)
بنابراین، همانطور که حضرت عیسی می تواند در کودکی پیامبر شود حضرت علی (علیه السلام) هم می تواند در هر سنی امام و جانشین پیامبر شود حالا خواه 13 ساله یا 33 ساله باشد گرچه اثبات کردیم حضرت علی (علیه السلام) 33سال داشتند. اما نسبت به 33سال هم اعتراض داشتند و ایشان را جوان می دانستند. آیا اطلاع نداشتند که حضرت عیسی در 30 سالگی به آسمان ها عروج کرد . یعنی قبل از 30 سالگی پیامبر شد.
پی نوشت ها:
1. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة و افست، تهران، ناصر خسرو، 1406ق ج7، ص322، 323؛ ابن هشام، السیرة النبویه، به کوشش مصطفی السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیة، بی‌تا، ج1، ص262.
2. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجره، 1409ق، ج2، ص349؛ شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1414ق، ج1، ص5.
3. سوره مائده، آیه 67.
4. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1412ق، ج1، ص179؛.
5. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، دارالفکر، 1414ق، ج2، ص298؛
6. طبرسی، فضل بن الحسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، 1417ق، ج1، ص261.
7. سوره مائده، آیه3 .
8. علامه امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب والسنة والادب، طهران، بی‌نا، 1366ش،ج2، ص115.
9. شیخ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری، طهران، دارالکتب الاسلامیة، ط الثالثة، 1388ق، ج1، ص292تا289.
10. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق سامی بن محمد سلامه، ریاض، دار طیبه للنشر والتوزیع، ۱۴۲۰ق، تفسیر القرآن العظیم، 1420ق، ج3، ص28.
11. سوره توبه، آیه119.
12. شیخ صدوق، محمد بن على بن الحسين، اكمال الدين، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1416ق، ص262.
13. سوره مائده، آیه55
14. رحیمی اصفهانی، غلامحسین، ولایت و رهبری، تفرش، انتشارات عسکریه تفرش، 1374ش، ج3، ص119-121
15.ایجی، عبدالرحمن، المواقف فی علم الکلام، بیروت، عالم الکتب، بی‌تا،ص405.
16.آیه الله مکارم شیرازی، ناصر، آیات ولایت در قرآن، قم، انتشارات نسل جوان، 1386ش،ص105.
17. سوره نساء، آیه59
18. فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق، ج10، ص113.