پرسش:
یکی از شبهاتی که در ایام ویروس کرونا مطرح شده این است که امامان و امامزاده ها که نمی توانند یک ویروس را از بین ببرند ما چطور درمان سرطان و سایر مشکلاتمان را از ایشان طلب می کردیم؟ نکته دیگر اینکه آیا نمیشود در یک بررسی آماری نتایج دعا و توسلات را در درمان بیماری ها مقایسه کرد و اینگونه حقانیت آنها را اثبات کرد؟
پاسخ:
از اینکه توسل به امامان و امامزادگان به هر دلیلی تاکنون به نابودی ویروس کرونا نشده است چه نتیجه ای گرفته میشود؟
اگر بخواهیم نفی تاثیر توسل را نتیجه بگیریم، یا اینکه بخواهیم نتیجه بگیریم که کاری از دست امامان و امامزادگان بر نمی آید، خب از خداوند هم خیلی خواسته شده این ویروس را از بین ببرد؛ آیا اینکه این ویروس از بین نرفته یعنی خداوند توان نابودی آن را ندارد و یا اینکه دعا تاثیری ندارد در حالی که مورد تصریح قرآن کریم است.
پس روشن است پاسخ را باید در جای دیگری جست.
دعا و توسل مقتضی هستند یعنی انسان را برای رفع مشکلات و رسیدن به آرمان ها یاری می کنند، نه اینکه بار را از دوش مردم بردارند، به همین خاطر خداوند متعال تصریح کرده است که جایی که مردم به وظیفه خودشان عمل نکنند خدا وظیفه آنها را بر دوش نمیگیرد: «ِ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِم»؛ خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی دهد مگر آنکه آن چیزی که مربوط به خودشان است را تغییر دهند.(1)
خداوند برای اینکه فضای امتحان و نظم قوانین طبیعی جهان به هم نخورد جز در موارد نادر، دعا و توسلات را در قالب معجزه مستجاب نمی کند، بلکه از طریق قوانین طبیعی مستجاب می کند، تاثیر دعا و توسل مانند آن چیزی است که ما در قالب جنگ تحمیلی دیدیم. که در عین اینکه قوانین طبیعی زیر سوال نرفتند اما علی رغم برتری عراق در تمامی زمینه ها پیروزی ایران اتفاق افتاد. که این پیروزی حاصل تلفیقی از تلاش و دعا بود، و هیچ کدام بدون دیگری جواب نمی داد.
در مورد شکست ویروس کرونا هم وضعیت همینطور است، مردم نباید منتظر معجزه باشند، بلکه اگر آنها تلاششان را بکنند، توصیه های پزشکی را رعایت کنند، و در کنار آن دعا و توسل هم داشته باشند تاثیر این تلاش ها را چندین برابر خواهند یافت.
اما در مورد آزمایش تجربی استجابت، اتفاقا برخی خداناباوران تجربه گرا مثل آقای داوکینز اتفاقا به یک آزمایش استجابت دعا برای رد وجود خدا اسناد کرده اند که طبق آن هیچ تفاوتی میان بیمارانی که برایشان دعا شده و نشده، وجود نداشته است. البته ایشان با این استدلال می خواهد وجود خدا را زیر سوال ببرد.
پاسخ این است که اساسا روش های تجربی در خصوص سنجش رفتارهای مختارانه اشتباه است. این روش فقط برای علل فیزیکی و جبری مناسب است نه فاعل های مختار. استجابت دعا و یا توسلات یک امری است که در اختیار خدا و اهل بیت(علیهم السلام) است، بنابراین حتی اگر هیچ تفاوت تجربی میان دعاکنندگان و غیر آنها وجود نداشته باشد چون با دو احتمال روبرو هستیم نمی توانیم نتیجه روشنی بگیریم: 1. دعا تاثیری نداشته است. 2. دعا شونده به هر دلیلی نخواسته مستجاب کند.
نکته دیگر اینکه در بحث های مشابه دیده شده که تجربه گریان یک دستاویز روانشناختی دارند به نام «تلقین» که به راحتی همه تاثیرات اینچنینی را به پای آن می گذارند، و یا در شفا یافتن های غیر عادی، پای عوامل مادی پنهان را وسط می کشند. بنابراین اساسا بحث باید عقلانی و مبتنی بر ادله شفا دادن پیش برود، نه مبنی بر شواهد تجربی و مقایسه های آماری.
پی نوشت ها:
1. رعد:11/13.