پرسش:
در مورد استخاره با قرآن و تسبیح سؤالاتی دارم:
آیا آیه 3 سوره مائده (و آنچه به وسیله تیرهای قمار سهم بندی می کنید بر شما حرام گشته است) و آیه 90 همین سوره (اى كسانى كه ايمان آورده ايد شراب و قمار و بتها و تيرهاى قرعه پليدند) نهی از استخاره با قرآن نیستند؟ این که در استخاره با قرآن، گفته شده به صفحه راست نگاه کنید و یا اولین سطر را بخوانید، جواب همان است، چگونه بفهمیم جواب آری است یا خیر؟ آیا حدیثی درباره استخاره با تسبیح داریم؟
پاسخ:
«وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ ذلِكُمْ فِسْق»؛ و (همچنين) قسمت كردن گوشت حيوان به وسيله چوبه هاى تير مخصوص بخت آزمايى؛ تمام اين اعمال، فسق و گناه است.(1)
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعى بخت آزمايى]، پليد و از عمل شيطان است، از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد.(2)
بیان تفسیری
آیات سوره مائده «أزلام» را نهی کرده است که نوعی بخت آزمایی و قمار است.
در «قاموس قرآن» آمده است:
«ازلام »كه جمع «زلم» است فقط دو بار در قرآن مجيد آمده است و آیه 3 سوره مائده، نشان می دهد كه تقسيم با ازلام، نوعى قمار بوده كه در اسلام تحريم شده است.(3)
نکته:
قرعه با قمار فرق دارد. قرعه جایز و حلال است ولی قمار، ممنوع و حرام است.
برخی از اقسام استخاره می تواند تحت عنوان قرعه باشد، لذا با قمار که حرام است، ارتباطی ندارد.
استخاره با قرآن
در روایات استخاره با قرآن، آمده است که به قرآن نگاه کن، مطلب خود را خواهی دید.
«أَنْ يَفْتَحَ الْمُصْحَفَ وَ يَنْظُرَ أَوَّلَ مَا فِيهِ وَ يَأْخُذَ بِهِ»؛ قرآن را باز می کنی و به سطر اول نگاه می کنی و به آن عمل می کنی.(4)
ظاهرا در این موارد، اگر آیات ابتدایی راجع به بشارت و بهشت و نعمت های بهشتی و نعمت های الهی بر نیکوکاران و مانند آن باشد، استخاره خوب است؛ ولی اگر در باره وعده عذاب به کافران و آیات مربوط به جهنم و سختی ها و گرفتاری ها و ... است، استخاره بد است.
استخاره با تسبیح
در روایات، استخاره با تسبیح هم داریم. روایت داریم که امام (علیه السلام) می فرمایند مقداری از تسبیح را می گیری و نیت خود را در نظر داشته و می شماری، اگر زوج باقی ماند، انجام خوب است و اگر فرد باقی ماند، انجامش خوب نیست، یا بر عکس.
به روایات ذیل توجه فرمایید:
«عَنْ صَاحِبِ الْأَمْرِ (علیه السلام) قَالَ: ... ثُمَّ تَقْبِضُ عَلَى قِطْعَةٍ مِنَ السُّبْحَةِ تُضْمِرُ حَاجَةً إِنْ كَانَ عَدَدُ الْقِطْعَةِ زَوْجاً فَهُوَ افْعَلْ وَ إِنْ كَانَ فَرْداً لَا تَفْعَلْ وَ بِالْعَكْسِ»(5)
«عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) ... ثُمَّ تَأْخُذُ كَفّاً مِنَ الْحَصَى أَوْ سُبْحَةٍ وَ يَكُونُ قَدْ قَصَدَ بِقَلْبِهِ إِنْ خَرَجَ عَدَدُ الْحَصَى وَ السُّبْحَةِ فَرْداً كَانَ افْعَلْ وَ إِنْ خَرَجَ زَوْجاً كَانَ لَا تَفْعَلْ»(6)
نکته:
1. تعیین خوب یا بد بودن زوج و فرد، به عهده خود شخص است، یعنی بستگی دارد زوج و فرد را به چه معنا حساب کند و برای خودش چه قراری گذاشته باشد؛ می تواند زوج آمدن را خوب و فرد آمدن را بد قرار دهد یا بر عکس.
2. ترجیح در انتخاب بین انواع استخاره (استخاره با قرآن یا با تسبیح)، به خود فرد بستگی دارد که با کدام بهتر نتیجه گرفته و یا دلش با کدام استخاره، آرام تر است و...؛ و الا همه این موارد استخاره، در روایات آمده و جایز و صحیح است. البته از آن جا که در استخاره با قرآن، آیه ای انتخاب می شود، چه بسا تفسیر و توضیح آیه می تواند راهگشایی بیشتری داشته باشد ولی در استخاره با تسبیح، چنین توضیح و تفسیری نیست. از طرفی ممکن است برای برخی استخاره با قرآن سخت باشد ولی استخاره با تسبیح آسان و راحت.
پی نوشت ها:
1. مائده: 5/ 3.
2. مائده: 5/ 90.
3. قرشی، قاموس قرآن، انتشارات: دار الکتب الاسلامیه ـ تهران، ج 3، ص 176.
4. كفعمى، البلد الأمين و الدرع الحصين، ناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات ـ بيروت، 1418 ق، چاپ اول، ص 160.
5. شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، محقق و ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام ـ قم، 1409 ق، چاپ اول، ج 8، ص 82.
6. همان.