پرسش: لطفا تفاوت بین مسئله اثباتی و مسئله ثبوتی را در فلسفه بیان بفرمایید.
پاسخ:
احتمالا منظور شما از مسئله ثبوتی و اثباتی، تفاوتی است که بین مباحث ناظر به مقام ثبوت و ناظر به مقام اثبات مطرح میشود. اگر این مراد شماست، تفاوت بین مقام ثبوت و اثبات در این است:
مقام ثبوت، مربوط به وضعیت واقعی یک شیء یا رخداد که خارج از ذهن انسانها تحقق دارد.
اما مقام اثبات، مربوط است به وضعیتی که یک شیء یا یک رخداد، در ذهن انسان داراست.(1)
به عنوان مثال، در یک دانشگاه بر اثر نظر سنجی ای که از دانشجویان صورت میگیرد یا مقالاتی که منتشر میشود، مشخص میشود که فلان استاد از بقیه امتیاز بیشتری را کسب کرده است. به همین جهت، ایشان به عنوان استاد نمونه و برتر دانشگاه معرفی میشود.این استاد از بین مثلا یکصد استاد این دانشگاه به عنوان برترین و ممتازترین استاد مشخص ومعرفی شده است. این ناظر به مقام اثبات بود. یعنی دلایل نشان دهنده برتر بودن این شخص بر سایر اساتید آن دانشگاه است.
اما در واقع، وضعیت ممکن است وضعیت این استاد موافق یا مخالف این ادله باشد. بدین معنا که استاد مورد نظر، واقعا نیز از نظر علمی و مهارت تدریس و نگارش از بقیه ممتازتر باشد. همانطور که ممکن است، ایشان به واسطه مثلا مهربانی یا نمره بهتری که به دانشجویانش داده نزد شاگردانش آنقدر محبوب باشد که از سوی همه یا اکثریت قاطع آنان نمره عالی را کسب کرده باشد و استاد دیگر که اتفاقا شاید دلسوزتر و عالمتر و دقیقتر از استاد مورد نظر هست، به واسطه اینکه چنین کاری برای شاگردانش انجام نداده، با بی مهری آنان روبرو شود و امتیاز کم و یا حتی ضعیفی را در نظرسنجی اساتید کسب نکند. یا ممکن است، برخی از اساتید در سال تحصیلی مورد نظر به واسطه مشکلات شخصی و خانوادگی فرصت تدوین مقاله را نداشته یا کم داشته باشند و نمره پژوهشی کمی را در آن سال کسب کرده باشند.
در این مثال، یک شخص گرچه از حیث مقام اثبات میتواند درجه خاصی را کسب کند اما از جهت مقام ثبوت، شاید کاملا برعکس باشد و این مقام کسب شده، مطابق با واقع نباشد. پس مقام ثبوت مربوط به جنبه واقعی یک مسئله دارد و مقام اثبات، مربوط به جنبه ذهنی و شخصی کسی است که با آن مسئله روبرو میشود.
پی نوشت:
1. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج17، حماسه حسینی، تهران، نشر صدرا، ص263.