پرسش:
آیا در آیات قرآن و روایات در باره دوستی و معاشرت با یهود و نصاری و مشرکین و کفار چیزی گفته شده است؟
پاسخ:
محور اصلی همه پرسش ها به این مطلب باز می گردد که دین مبین اسلام دوستی با چه کسانی را منع کرده و ارتباط با آنها در چه شرایطی جایز است؛ در ادامه نکاتی را پیرامون دوستی با یهود و نصاری؛ کفار و ملحدین و مشرکان؛ فاسقان و منافقان و ... بیان می کنیم:
اولاً خداوند در آیه 51 سوره مائده می فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! یهود و نصارى را ولّى(دوست و تکیه گاه) خود انتخاب نکنید! آنها اولیاى یکدیگرند و کسانى از شما که با آنان دوستى کنند از آنها هستند، خداوند جمعیّت ستم‌کار را هدایت نمی‌کند.»(1) با توجه به شأن نزول آیه، منظور از ولایت، در این‌جا این نیست که مسلمانان هیچ‌گونه رابطه تجارى و اجتماعى با یهود و مسیحیان نداشته باشند، بلکه منظور این است که با آنها هم پیمان نگردند، سلطه آنان را نپذیرند، روى دوستى آنها تکیه نکنند و صمیمیتی بیش از اندازه در روابطشان ایجاد نشود. فلذا در مورد دوستی‌های عادی اجتماعی که ولایتی ایجاد نمی‌کند، نه معاشرت با یهودیان ممنوع است و نه با مسیحیان، اما با این وجود، خدای متعال در قرآن نسبت به عداوت یهودیان و مشرکان فرموده است: «هر آینه دشمن‌ترین مردم نسبت به مسلمانان، یهود و مشرکان را خواهی یافت...»(2) با نگاهی به تاریخ صدر اسلام ملاحظه می کنیم که در رفتار یهود و مشرکان با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و مسلمانان همواره دشمنى شدیدى دیده مى شود، علی الخصوص دشمنی یهود، که تا به امروز نیز بر عداوت و فتنه‌انگیزی خود پایدار مانده و سعی دارند امت اسلام را به سوی هلاکت و شقاوت رهنمون سازند. (3)
ثانیاً اسلام در خصوص انتخاب دوست و همنشین و معاشرت با دیگران بسیار حساس است در آیات قرآن و روایات دینی به انتخاب دوست و همنشین بسیار سفارش شده و از دوستی با برخی افراد به شدت نهی شده است که در این مجال صرفاً به ذکر عناوین کلی آن اشاره می کنیم: 1- منحرفین از دین 2- فاسقین 3- خائنین 4- جاهلین 5 - ظالمین 6- ترسویان 7- تن پروران 8 - بدسابقه ها و مشكوكان 9- دروغگویان 10- بخیلان 11- چاپلوسان 12- احمقان 13- شرابخواران 14- ناسزاگویان 15- قاطعین ارحام.(4) بدون شک، ارتباط و دوستی و معاشرت با کسانیکه گرفتار خصائص زشت و ناپسندی هستند مخصوصاً اگر این ارتباط و معاشرت ها به افراط و زیاده روی کشیده و از حد اعتدال خارج شود موجب تأثیرپذیری انسان می شود و بقول معروف کمال همنشین، خواه ناخواه در انسان تأثیر می گذارد. البته اگر خودمان نواقص و کاستی هایی از لحاظ اعتقادی، اخلاقی و رفتاری داریم و به دنبال اصلاح و ترمیم آنها و انقلاب در شخصیت مان هستیم، ارتباط و دوستی با انسان هایی که از لحاظ اعتقادی و اخلاقی و ابعاد شخصیتی و رفتاری کامل تر از ما هستند توصیه شده است.
پی نوشت ها:
1. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصارى أَوْلِیاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمینَ»، مائده، 51.
2. «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا ...»؛ همان، آیه 82.
3. رجوع کنید به: ترجمه سیرة المصطفى، حسنی، هاشم معروف ، مترجم: ترقی جاه، حمید ، ج ۱،ص:۳۴۰، با کمی تغییر و تصرف.
4. برای مطالعه بیشتر ر.ک: آئین دوستی، علی اكبر بابازاده، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، تهران؛ رفیق شناسی، خرمی مشگانی، ابراهیم، بخش دوم کتاب، نشر مرسل، کاشان.