پرسش:
لطف کنید دعای «یا من اظهر الجمیل» مجلسی که در «عده الداعی» ذکر شده با معنی و فضائلش را برایم بفرستید.
پاسخ:
روایت مفصلی که در فضیلت دعای «يَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِيلَ» است بدین شرح است:
«عَنِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّ جَبْرَائِيلَ نَزَلَ عَلَيْهِ بِهَذَا الدُّعَاءِ مِنَ السَّمَاءِ وَ نَزَلَ عَلَيْهِ ضَاحِكاً مُسْتَبْشِراً- فَقَالَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) قَالَ وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ يَا جَبْرَئِيلُ- فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَعَثَ إِلَيْكَ بِهَدِيَّةٍ فَقَالَ وَ مَا تِلْكَ الْهَدِيَّةُ يَا جَبْرَئِيلُ- قَالَ كَلِمَاتٌ مَعَ كُنُوزِ الْعَرْشِ أَكْرَمَكَ اللَّهُ بِهَا قَالَ وَ مَا هُنَّ يَا جَبْرَئِيلُ- قَالَ قُلْ:
يَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِيلَ وَ سَتَرَ الْقَبِيحَ يَا مَنْ لَمْ يُؤَاخِذْ بِالْجَرِيرَةِ وَ لَمْ يَهْتِكِ الشر [السِّتْرَ] يَا عَظِيمَ الْعَفْوِ يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ يَا صَاحِبَ كُلِّ نَجْوَى وَ يَا مُنْتَهَى كُلِّ شَكْوَى يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ يَا عَظِيمَ الْمَنِّ يَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا يَا سَيِّدَنَا يَا رَبَّنَا يَا مَوْلَانَا يَا غَايَةَ رَغْبَتِنَا أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِي بِالنَّارِ
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِجَبْرَئِيلَ مَا ثَوَابُ هَذِهِ الْكَلِمَاتِ قَالَ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ انْقَطَعَ الْعَمَلُ لَوِ اجْتَمَعَ مَلَائِكَةُ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَ سَبْعِ أَرَضِينَ عَلَى أَنْ يَصِفُوا ثَوَابَ ذَلِكَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَا وَصَفُوا مِنْ كُلِّ جُزْءٍ جُزْءاً وَاحِداً
فَإِذَا قَالَ الْعَبْدُ يَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِيلَ وَ سَتَرَ الْقَبِيحَ سَتَرَهُ اللَّهُ وَ رَحِمَهُ فِي الدُّنْيَا وَ جَمَّلَهُ فِي الْآخِرَةِ- وَ سَتَرَ اللَّهُ عَلَيْهِ أَلْفَ سِتْرٍ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ.
وَ إِذَا قَالَ يَا مَنْ لَمْ يُؤَاخِذْ بِالْجَرِيرَةِ وَ لَمْ يَهْتِكِ السِّتْرَ لَمْ يُحَاسِبْهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَمْ يَهْتِكْ سِتْرَهُ يَوْمَ تُهْتَكُ السُّتُورُ
وَ إِذَا قَالَ يَا عَظِيمَ الْعَفْوِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ كَانَتْ خَطِيئَتُهُ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ
وَ إِذَا قَالَ يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ تَجَاوَزَ اللَّهُ عَنْهُ حَتَّى السَّرِقَةِ وَ شُرْبِ الْخَمْرِ وَ أَهَاوِيلِ الدُّنْيَا وَ غَيْرِ ذَلِكَ مِنَ الْكَبَائِرِ
وَ إِذَا قَالَ يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ فَتَحَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ سَبْعِينَ بَاباً مِنَ الرَّحْمَةِ فَهُوَ يَخُوضُ فِي رَحْمَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّى يَخْرُجَ مِنَ الدُّنْيَا
وَ إِذَا قَالَ يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ بَسَطَ اللَّهُ يَدَهُ عَلَيْهِ بِالرَّحْمَةِ
وَ إِذَا قَالَ يَا صَاحِبَ كُلِّ نَجْوَى وَ يَا مُنْتَهَى كُلِّ شَكْوَى أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْأَجْرِ ثَوَابَ كُلِّ مُصَابٍ وَ كُلِّ سَالِمٍ وَ كُلِّ مَرِيضٍ وَ كُلِّ ضَرِيرٍ وَ كُلِّ مِسْكِينٍ وَ كُلِّ فَقِيرٍ وَ كُلِّ صَاحِبِ مُصِيبَةٍ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ
وَ إِذَا قَالَ يَا عَظِيمَ الْمَنِّ أَعْطَاهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُنْيَتَهُ وَ مُنْيَةَ الْخَلَائِقِ
إِذَا قَالَ يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ أَكْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَى كَرَامَةَ الْأَنْبِيَاءِ
وَ إِذَا قَالَ يَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ مَنْ شَكَرَ نَعْمَاهُ
وَ إِذَا قَالَ يَا رَبَّنَا وَ يَا سَيِّدَنَا قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اشْهَدُوا مَلَائِكَتِي أَنِّي قَدْ غَفَرْتُ لَهُ وَ أَعْطَيْتُهُ مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ مَنْ خَلَقْتُهُ فِي الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ النُّجُومِ وَ قَطْرِ الْأَمْطَارِ وَ أَنْوَاعِ الْخَلْقِ وَ الْجِبَالِ وَ الْحَصَى وَ الثَّرَى وَ غَيْرِ ذَلِكَ وَ الْعَرْشِ وَ الْكُرْسِيِّ
وَ إِذَا قَالَ يَا مَوْلَانَا مَلَأَ اللَّهُ قَلْبَهُ مِنَ الْإِيمَانِ وَ إِذَا قَالَ يَا غَايَةَ رَغْبَتَاهْ أَعْطَاهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَغْبَتَهُ وَ مِثْلَ رَغْبَةِ الْخَلَائِقِ
وَ إِذَا قَالَ أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِي بِالنَّارِ قَالَ الْجَبَّارُ جَلَّ جَلَالُهُ اسْتَعْتَقَنِي عَبْدِي مِنَ النَّارِ اشْهَدُوا مَلَائِكَتِي أَنِّي قَدْ أَعْتَقْتُهُ مِنَ النَّارِ وَ أَعْتَقْتُ أَبَوَيْهِ وَ إِخْوَانَهُ وَ أَهْلَهُ وَ وُلْدَهُ وَ جِيرَانَهُ وَ شَفَّعْتُهُ فِي أَلْفِ رَجُلٍ مِمَّنْ وَجَبَتْ لَهُمُ النَّارُ وَ أَجَرْتُهُ مِنَ النَّارِ.
فَعَلِّمْهُنَّ يَا مُحَمَّدُ الْمُتَّقِينَ وَ لَا تُعَلِّمْهُنَّ الْمُنَافِقِينَ فَإِنَّهَا دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ لِقَائِلِهِنَّ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى وَ هُوَ دُعَاءُ أَهْلِ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ حَوْلَهُ إِذَا كَانُوا يَطُوفُونَ بِهِ» (1)
ترجمه روایت:
از پيامبر خدا (صلی الله علیه و آله) روايت شده كه جبرئيل با اين دعا از آسمان بر پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرود آمد در حالى كه شادمان و خندان بود و گفت: سلام بر تو اى محمّد، پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بر تو سلام اى جبرئيل»
جبرئيل عرض كرد: همانا خداوند هديه اى برايت فرستاده است، فرمود: «اى جبرئيل! آن هديّه چيست؟»، جبرئيل عرض كرد: كلماتى از گنج هاى عرش است كه خداوند تو را بدان ها گرامى داشته است.
فرمود: «اى جبرئيل! آن ها چيست؟» عرض كرد: بگو:
«يَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِيلَ وَ سَتَرَ الْقَبِيحَ يَا مَنْ لَمْ يُؤَاخِذْ بِالْجَرِيرَةِ وَ لَمْ يَهْتِكِ الشر [السِّتْرَ] يَا عَظِيمَ الْعَفْوِ يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ يَا صَاحِبَ كُلِّ نَجْوَى وَ يَا مُنْتَهَى كُلِّ شَكْوَى يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ يَا عَظِيمَ الْمَنِّ يَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا يَا سَيِّدَنَا يَا رَبَّنَا يَا مَوْلَانَا يَا غَايَةَ رَغْبَتِنَا أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِي بِالنَّار»
پيامبر خدا (صلی الله علیه و آله) به جبرئيل فرمود: «ثواب گفتن اين كلمات چيست؟»
جبرئيل پاسخ داد: هيهات هيهات كه بيان ثواب آن ها ممكن نيست، و اگر فرشتگان هفت آسمان و زمين هاى هفتگانه گرد هم آيند كه ثواب گفتن اين كلمات را تا روز قيامت شرح و توضيح دهند نمى توانند يک جزء از اجزاى آن را توصيف كنند.
هنگامى كه بنده مى گويد: «يَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِيلَ وَ سَتَرَ الْقَبِيحَ» خداوند قبايح او را مى پوشاند و رحمت خود را در دنيا شامل او مى فرمايد و در آخرت وى را زيبا و صاحب جمال مى گرداند. و در دنيا و آخرت هزار پرده بر اعمال زشت او مى اندازد.
و چون بگويد: «يَا مَنْ لَمْ يُؤَاخِذْ بِالْجَرِيرَةِ وَ لَمْ يَهْتِكِ الشر [السِّتْرَ]» خداوند او را در روز قيامت مورد حسابرسى قرار نمى دهد و در آن روز كه پرده ها پاره مى گردد پرده از روى اعمال او برداشته نمى شود.
و هنگامى كه بگويد: «يَا عَظِيمَ الْعَفْوِ» خداوند گناهانش را مى آمرزد هر چند به اندازه كفهاى درياها باشد.
و چون «يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ» بگويد خداوند از او در مى گذرد، اگر چه اعمالى مانند دزدى و ميگسارى و ديگر كبائر هول انگيز دنيا [حقوق الهی] را مرتكب شده باشد.
و زمانى كه بگويد: «يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ» خداوند هفتاد در رحمت به روى او مى گشايد و در رحمت خداوند غوطه ور خواهد بود تا از اين دنيا بيرون رود.
و موقعى كه «يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ» مى گويد خداوند دست رحمت خود را بر او مى گشايد.
و چون «يَا صَاحِبَ كُلِّ نَجْوَى وَ يَا مُنْتَهَى كُلِّ شَكْوَى» مى گويد خداوند ثواب هر درستكار و هر تندرست و بيمار و هر كور و فقير و هر بيچاره و مصيبت ديده را تا روز قيامت به او مى دهد.
و هرگاه «يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ» بگويد خداوند مانند پيامبران او را گرامى مى دارد.
و هنگامى كه «يَا عَظِيمَ الْمَنِّ» مى گويد خداوند در روز قيامت خواسته هاى او و خواسته هاى همه خلايق را به وى مى دهد.
و چون بگويد: «يَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا» خداوند به تعداد شكرگزاران نعمت هايش به وى اجر مى دهد.
و آن گاه كه «يَا سَيِّدَنَا يَا رَبَّنَا» مى گويد خداوند متعال مى فرمايد: اى فرشتگان من گواه باشيد كه او را آمرزيدم و به تعداد آفريده شدگان من در بهشت و دوزخ و هفت آسمان و هفت زمين و خورشيد، ماه، ستارگان، قطره هاى باران، انواع آفريدگان، كوه ها، سنگريزه ها، گل و جز اين ها و عرش و كرسى به او پاداش مى دهم.
و هرگاه بگويد: «يَا مَوْلَانَا» خداوند دل او را پر از ايمان مى گرداند.
و چون بگويد: «يَا غَايَةَ رَغْبَتِنَا» خداوند رغبت خلايق را به وى ارزانى مى دارد.
و هنگامى كه بگويد «أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِي بِالنَّار» خداوند مى فرمايد: بنده ام آزادى از آتش را از من درخواست كرده است، اى فرشتگان من گواه باشيد كه من او و پدر و مادر و برادران و خانواده و فرزندان و همسايگانش و هم چنين هزار كس را كه دوزخ بر آن ها واجب شده و او شفيع آن ها شود از آتش آزاد كردم و در پناه خود قرار دادم.
پس اى محمّد! اين دعا را به پرهيزگاران بياموز و آن را به منافقان ياد مده، زيرا اين براى گوينده اش ان شاء اللّه دعايى مستجاب است، و نيز آن دعاى اهل بيت المعمور است به هنگامى كه بر گرد آن طواف مى كردند.(2)
خود دعا و ترجمه آن
«يَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِيلَ وَ سَتَرَ الْقَبِيحَ يَا مَنْ لَمْ يُؤَاخِذْ بِالْجَرِيرَةِ وَ لَمْ يَهْتِكِ الشر [السِّتْرَ] يَا عَظِيمَ الْعَفْوِ يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ يَا صَاحِبَ كُلِّ نَجْوَى وَ يَا مُنْتَهَى كُلِّ شَكْوَى يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ يَا عَظِيمَ الْمَنِّ يَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا يَا سَيِّدَنَا يَا رَبَّنَا يَا مَوْلَانَا يَا غَايَةَ رَغْبَتِنَا أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِي بِالنَّار»
ای که زیبایی را آشکار کنی و زشتی را بپوشانی و از من پرده حرمت را ندری، ای بزرگوار گذشت، ای نیکو درگذرنده، ای فراخ آمرزش، ای به مهر گشاده دو دست با رحمت، ای صاحب هر راز، ای نهایت هر گلایه، ای بزرگوار چشم پوش، ای بزرگ احسان، ای آغاز کننده هر نعمت پیش از لیاقت آن، ای پروردگار، ای آقا، ای مولا، ای نهایت، ای فریادرس، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و از تو می خواهم که مرا در آتش دوزخ قرار ندهی.(ترجمه حسین انصاریان)
پی نوشت ها:
1. ابن فهد حلى، عدة الداعي و نجاح الساعي، محقق/مصحح: موحدى قمى، ناشر: دار الكتب الإسلامي، 1407ق، چاپ اول، ص 337 – 339؛ مجلسی، بحار الأنوار، ناشر: دار إحياء التراث العربي ـ بيروت، 1403 ق، چاپ دوم، ج 92، ص 198 و 199، ح 32.
2. فيض كاشانى، راه روشن: ترجمه كتاب المحجة البيضاء في تهذيب الإحياء، مترجم: محمد صادق عارف، ناشر: آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى ـ مشهد مقدس، 1372ه.ش، چاپ اول، ج 2، ص 448 – 450.