پرسش:
انگشتر عقیق باید در کدام دست و انگشت باشد و چرا؟
پاسخ:
انگشتر به دست راست یا چپ، هر دو جایز است و برای هر دو، روایت داریم(1) ولی تاکید بیشتر روی انگشتر کردن به دست راست است و در این زمینه روایت زیاد است. لذا انگشتر کردن به دست راست، سنت و مستحب است.(2)
برای انگشتر کردن به دست چپ، روایت داریم که نهی شده است.(3)
البته روایت هم داریم که ائمه (علیهم السلام) در دست چپ، انگشتر می کرده اند؛ ولی علامه مجلسی(ره) می گوید این روایات حمل بر تقیه می شود و انگشتر به دست چپ کردن، از بدعت های معاویه و بنی امیه است: «و الأظهر أن التختم باليسار محمول على التقية، لما قد ورد في الروايات أنه من بدع بني أمية، ...»(4)
بنابر این؛
بین دست راست و چپ، انگشتر کردن به دست راست، مستحب و موکد است.
انگشتر در انگشت وسط و اشاره، مکروه است
روایاتی داریم که نهی کرده اند از قرار دادن انگشتر در انگشت وسط یا انگشت اشاره:
«عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) يَقُولُ: أَنْهَى أُمَّتِي عَنِ التَّخَتُّمِ فِي السَّبَّابَةِ وَ الْوُسْطَى»؛ امام صادق (علیه السلام) فرمودند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمودند: نهی می کنم امتم را از این که انگشتر را در انگشت اشاره و انگشت وسط قرار دهند.(5)
در روایت دیگری، انگشتر به انگشت وسط یا اشاره، عمل قوم لوط معرفی شده است:
«يَا عَلِيُّ لَا تَتَخَتَّمْ فِي السَّبَّابَةِ وَ الْوُسْطَى فَإِنَّهُ كَانَ يَتَخَتَّمُ قَوْمُ لُوطٍ فِيهِمَا»؛ در سفارش پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حضرت علی (علیه السلام) آمده است: ای علی! انگشتر را در انگشت اشاره و انگشت وسط قرار مده ـ زیرا قوم لوط انگشتر را در این دو انگشت قرار می دادند.(6)
البته در مقابل این روایات نهی، روایت هم داریم که پیامبر (صلی الله علیه و آله) خودشان چنین انگشتر به دست می کردند:
«وَ كَانَ (صلی الله علیه و آله) رُبَّمَا جَعَلَ خَاتَمَهُ فِي إِصْبَعِهِ الْوُسْطَى فِي الْمَفْصِلِ الثَّانِي مِنْهَا وَ رُبَّمَا لَبِسَهُ كَذَلِكَ فِي الْإِصْبَعِ الَّتِي تَلِي الْإِبْهَامَ»؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله) انگشتر در انگشت وسط و در مفصل دوم قرار می دادند، هم چنین انگشتر در انگشت شست، قرار می دادند.(7)
نکته: این نهی (در روایات نهی)، نهی حرمت نیست بلکه بر کراهت حمل می شود.
جمع بین این روایات می تواند بدین صورت باشد که اگر در انگشت کوچک و انگشت کناری آن، انگشتر هست، قرار دادن انگشتر در انگشت اشاره، وسط و شست، ایرادی ندارد؛ و این نهی برای مواردی است که انگشت کوچک و انگشت کناری آن، خالی باشند؛ کما این که وقتی گفته می شود از نشانه های مؤمن انگشتر کردن در دست راست است، اگر دست راست انگشتر بود و انگشت کوچک و کناری آن پُر بود، انگشتر کردن در دست چپ اشکالی ندارد.
توصیه به انگشت کوچک
انگشتر کردن در انگشت کوچک، سفارش شده است.
در ادامه روایت نهی از انگشتر کردن در انگشت وسط و اشاره، توصیه شده که در انگشت کوچک، انگشتر قرار داده شود: «... وَ لَا تُعَرِّ الْخِنْصِرَ»؛ و انگشت کوچک را خالی از انگشتر نگذار.(8)
انتهای انگشت
روایت داریم که توصیه شده، انگشتر را در بند پایین و در انتهای انگشت قرار بده، نه در سر انگشتان:
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: ... وَ بَلِّغُوا بِالْخَوَاتِيمِ»؛ امام صادق (علیه السلام) مى فرمايند: ... انگشترها را در آخر انگشت قرار دهيد.(9)
«صدوق» در توضیح این حدیث می گوید: روایت داریم که انگشتر را در آخر انگشت قرار دهید و در اطراف آن قرار ندهید زیرا آن از عمل قوم لوط است.(10)
نتیجه گیری:
انگشتر بهتر است در دست راست و در انگشت کوچک یا انگشت کنار آن باشد و انگشتر در دست چپ یا انگشت وسط و اشاره، مکروه است و نهی شده است.
در این زمینه فرقی بین انگشتر عقیق یا ... نیست.
پی نوشت ها:
1. کلینی، الكافي، محقق/مصحح: غفاری و آخوندی، انتشارات دارالکتب اسلامیه ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم، ج 6، ص 468، بَابُ الْخَوَاتِيم.
2. شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، محقق و ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام ـ قم، 1409 ق، چاپ اول، ج 5، ص 81، باب 49، بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّخَتُّمِ فِي الْيَمِين.
3. ابن حيون، دعائم الإسلام، محقق/مصحح: فيضى، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام ـ قم، 1385 ق، چاپ دوم، ج 2، ص 164.
4. مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، محقق/مصحح: رسولى محلاتى، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ تهران، 1404ق، چاپ دوم، ج 22، ص 355.
5. طبرسى، حسن بن فضل، مكارم الأخلاق، ناشر: الشريف الرضي ـ قم، 1370 ه.ش، چاپ چهارم، ص 93.
6. ابن شعبه حرانى، تحف العقول، محقق/مصحح: غفارى، ناشر: جامعه مدرسين ـ قم، 1404ق، چاپ دوم، ص 13.
7. مكارم الأخلاق، پیشین، ص 37.
8. تحف العقول، پیشین، ص 13.
9. ابن بابويه، محمد بن على، الخصال، محقق/مصحح: غفارى، على اكبر، ناشر: جامعه مدرسين ـ قم، 1362 ش، چاپ: اول، ج 1، ص 258.
10. همان.