پرسش:
دعا کردن هم نوعی صحبت کردن با خداست چرا برای ذکر گفتن، دعا کردن و یا قرآن خواندن نیاز به رعایت حجاب نیست اما برای خواندن نماز، رعایت حجاب واجب است؟ مگر خدا در طول شبانه روز ما را نمی بیند؟
پاسخ:
در پاسخ نکاتی را تقدیم می کنیم:
اولاً طبق نظر مراجع عظام تقليد که برگرفته از منابع ديني است، زن بايد در موقع نماز، تمام بدن حتّى سر و موي خود را بپوشاند. (1) در مورد فلسفه اين دستور، در روايات، به دليل و روايت خاصي که حکمت آن را بيان کند برخورد نکرديم، در حالي که اصل وجوب پوشش زنان در روایات بيان شده و فقها هم بر همان اساس بر لزوم اين امر فتوا داده اند.
ثانیاً احکام دين اسلام بر اساس مصالح واقعي است و شارع مقدس بر اساس علم و حکمت لم یزلی اش بر بندگان مقرر و معين کرده تا با رعایت احکام به سعادت و کمال واقعی برسند. همچنين به عنوان يک حکمت عام، مي دانيم که مقررات الهي سنجشي براي ميزان تعبد و تسليم انسان در مقابل پروردگار است که چقدر بندگان برای اوامر و رضای الهی اهميت و ارزش قائلند.
ثالثاً بی شک، حکمت پوشش بدن و رعايت حجاب اسلامي بر زن در حال نماز، پنهان و مستور کردن خود از خدا نيست؛ زيرا چيزي از علم خدا پنهان نيست خداوند بر همه چيز و در همه حال آگاه است. لکن حکمت هاي ديگري در کار است که ممکن است موارد زير نيز از حکمت هاي حجاب در هنگام نماز باشد:
یک. رعايت ادب: همان گونه که رعايت پوشش زن در برابر ديگران و در محافل رسمي حتي در برابر والدين نوعي حفظ حرمت محسوب مي شودد؛ نماز خواندن با پوشش لازم و کامل هم نوعي حفظ حرمت به ارتباط با خداوند يا به جايگاه نماز به حساب مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آيد. اين مسئله در اديان ديگر نیز در هنگام عبادت وجود داشته است.(2) گفتنی است: رعایت حجاب، بصورت یک حکم تعبدی فقط در خصوص نماز وارد شده و در دیگر برنامه های عبادی نظیر دعاکردن و قرآن خواندن چنین حکمی صادر نشده است. دلیل این مسأله می تواند از این جهت باشد که برنامه نماز در قالب شرایط خاصی اعم از زمان و مکان و آداب، توسط خدای متعال تشریع شده اما دعا کردن و تلاوت قرآن، محدود به شرایط خاصی نیست.
دو. حضور قلب: رعايت حجاب و آداب ديگر در نماز مانند پاکی و تمیزی بدن و لباس در تحصيل حضور قلب مؤثر است. رعايت اين برنامه ها موجب توجه بیشتر روح شخص در مدار و محضر خداوند می شود و شخص را از حال غيبت از محضر حضرت حق، خارج و به حال حضور مي رساند و نیز پرده ها و حجاب هاي ظاهری و مادی (تبرج و جلوه گری) و نفسانی که ميان بنده و خداوند ايجاد شده را کنار مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌زند.
سه. تأکید و تمرینی برای حجاب: این حکم می تواند از سویی تأکيد بر موضوع پوشش و حجاب بانوان بوده و از سوی دیگر حاوی این پیام که حجاب اسلامی، پسنديده و محبوب خدای متعال است. اين حکم به زنان مسلمان مي فهماند که حجاب، مطلوب خداوند است به گونه اي که حتي در نماز از زن مسلمان خواسته با حفظ حجاب با خداوند سخن گويد چون او بنده اش را اين گونه مي پسندد. چه بسا اين دستور تمريني باشد براي حفظ حجاب.(3)
چهار. امتحان اطاعت پذیری: حکمت دیگر رعایت حجاب در نماز می تواند امتحانی برای سطح و درجه تعبّد و اطاعت پذیری اهل ایمان باشد. خدای متعال، از طریق شرع مقدس برای اغلب عبادات، آدابی را تشریع فرموده نظیر کم و کیف روزه داری، برپایی اعمال حج و تعداد رکعات نماز، اختلاف در آهسته و بلند خواندن نمازها، زمان و مکان و دیگر شرایط نماز و ... . رعایت حجاب در نماز، نیز می تواند از این سنخ باشد زیرا کم نیستند کسانیکه به دلیل ضعف ایمان و یا تحت تأثیر شبهات، نسبت به کم و کیف و یا تفاوت هایی که در آداب عبادات مطرح است نسبت به احکام دین چون و چرا می کنند.
پي‌نوشت‌ها:
1 . توضيح المسائل مراجع، ج 1، مسئله 789.
2. تاريخ تمدن ويل دورانت ، ج 9، ص 242، به نقل از مجله پيام زن، ش 20، ص 80 - 83.
3. اقتباس از مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، فلسفه حجاب و پوشش در نماز، با کمی تغییر.