تاریخچه نظریه ولایت فقیه

پرسش:

تاریخچه ولایت فقیه چیست؟ ایا قبل از انقلاب وجود داشته است؟ منابعی را معرفی کنید؟

 

 

پاسخ:

ولایت فقیه نظریه‌ای است در فقه سیاسی شیعه که طبق آن، در زمان غیبت امام زمان (عج)، حکومتِ جامعه مسلمانان برعهده فقیه جامع‌الشرایط است.(1)

 

در مورد تاریخچه نظریه ولایت فقیه باید موضوع را فراتر از قبل از انقلاب دید. این موضوع بعد از انقلاب مطرح نشده است بلکه این نظریه فقهی تاریخچه ای طولانی به اندازه ده قرن دارد. در بین علمای بزرگ شیعه مانند شیخ مفید در کتاب خود به نام مقنعه آورده است : «امامان شیعه اجرای حدود را به فقهای شیعه واگذار کردند.» (2) که یکی از وظایف ولی فقیه در عصر غیبت است. مرحوم محقق کرکی در قرن دهم معتقد بود فقهای شیعه اختیارات حکومتی امامان معصوم (علیهم السلام) را بر عهده دارند.(3)

 

پس از مدتی در قرن 13 مرحوم ملا احمد نراقی اولین کسی است که با توجه به آراء و نظریات علمای سلف و گذشته موضوع ولایت فقیه را با استفاده از ادله عقلی و نقلی به عنوان یک مسئله فقهی تبیین و تشریح میکند. وی در کتاب خود با عنوان عوائد الایام به این موضوع فقهی اشاره مینماید.(4)

 

پس از ایشان علمای دیگری مانند شیخ جعفر کاشف الغطا و مرحوم محمد حسن نجفی صاحب جواهر موضوع ولایت فقیه را بسط و گسترش میدهند. آنها معتقد بودند سلطان و پادشاه اگر از طرف فقیه (که امور جاری را امام معصوم به عهده او گذاشته است) اجازه حکومت نداشته باشد نمیتواند حکومت را در دست بگیرد(5)

 

آنها با ادله عقلی و نقلی بر این باور بودند که اگر شرایط برای فقیه جهت تشکیل حکومت فراهم بود بر او واجب است حکومت تشکیل دهد.(6)

 

این اصل مسلم در دوره مرحوم شیخ انصاری از جنبه ولایت سیاسی متوقف شد.(7) اما در سال 1348 مرحوم امام خمینی در درس خارج خود در شهر نجف نظریه ولایت فقیه را مطرح نمود و بر لزوم تاسیس حکومت اسلامی تاکید کرد از این رو کتابی با عنوان ولایت فقیه از ایشان منتشر شد.(8)

 

برای مطالعه بیشتر در مورد ولایت فقیه میتوانید به این کتابها مراجعه فرمایید:

 

1. ولایت فقیه و جهاد اکبر،امام خمینى(ره)

 

2. حدود ولایت حاکم اسلامى،احمد نراقى

 

3. حاکمیت مستضعفین در پرتو ولایت،حسین نژاد

 

4. ولایت فقیه،جوادى آملى

 

5. ولایت فقیه و حاکمیت ملت،طاهرى خرم آبادى

 

 

 

پی نوشت:

 

1.فیرحی، نظام سیاسی و دولت در اسلام، سمت، ۱۳۸۶، تهران، ص۲۴۲-۲۴۳.

 

2. شیخ مفید، مقنعه، مؤسسه انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق، قم، ص 810

 

3. جعفریان، دین و سیاست در دوره صفوی، انصاریان، 1370ش، قم، ص 32 و 312

 

4. نراقی، عوائد الایام، انتشارات اسلامی، 1417ق، قم، ص 529

 

5.نجفی، جواهر الکلام، دار الاحیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق، بیروت، ج۲۱، ص۳۹۵-۳۹۶؛ ج۲۲، ص۱۵۵، ص۱۹۵.

 

6. منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، کیهان، ۱۳۶۷ش، تهران، ج۱، ص۴۷-۴۸

 

7. حجت الله، علیمحمدی، سیر تحول اندیشه ولایت فقیه در فقه سیاسی شیعه، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1388ش، تهران، ص۲۶۳-۲۷۲

 

8. کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، نشر نی، 1387ش، تهران، ۱۳۸۷ش، ص۲۱و۲۲

http://askdin.com/comment/1038600#comment-1038600