پرسش:
آیا گفتن «اشهد ان فاطمة الزهراء عصمة اللّه الكبرى» در اثنای اذان جایز است یا خیر؟
پاسخ:
فصول اذان بر اساس فقه شیعه مشتمل بر هجده فصل (1) و اقامه مشتمل بر هفده فصل است. (2) بر این اساس اضافه کردن فقره ای به آن (و یا کم کردن فقره ای از آن) بدعت و حرام خواهد بود؛ مگر آنکه چنین زیادتی به نیّت جزئیت در فقرات اذان و اقامه نبوده و چنین گفتاری به عنوان سخن گفتن در اثنای اذان و اقامه بوده باشد.
بر این اساس گفتن «اشهد ان فاطمة الزهراء عصمة اللّه الكبرى» هر چند سخنی حق و بر اساس موازین و مبانی اعتقادی شیعه ی امامیه بوده؛ اما از آنجا که چنین شهادتی در فصول اذان نبوده؛ گفتن آن در اذان به قصد جزئیت جایز نخواهد بود.
اما اگر چنین گفتاری نه به عنوان جزئیت؛ بلکه به عنوان تبرک و تیمّن و بیان دیدگاه اعتقادی گفته شود، دیدگاه غالب فقها در منع چنین گفتاری در اثنای فقرات اذان و اقامه است؛ زیرا گفتن چنین شهادتی در اذان علاوه بر آنکه فاقد دلیل شرعی است، از آنجا که گفتن آن مقدمه ی ترویج آن بوده و چنین امری به مرور زمان موجب تلقی سنت بودن آن از سوی عموم مردم است، به لحاظ تبعات آن، غالب فقها نظر به منع و عدم جواز آن داده اند.
هر چند که به صورت جزیی می توان گفت اگر چنین امری منجر به ترویج آن نبوده و گوینده نیز هرگز قصد جزئیت آنرا نداشته و انجام آن نیز از سوی وی به صورت سیره ی مستمره نبوده؛ گفتن آن در اثنای اذان و اقامه در این صورت به منزله ی تکلم و سخن گفتن در اثنای اذان است که در این صورت دلیلی بر عدم جواز این گفتار به شکل مطلق نداریم.
در ذیل برخی از فتاوای مراجع معاصر در خصوص این سوال بیان می گردد:
حضرت آیت الله خامنه ای (دام ظله العالی)
سؤال: آیا شهادت به عصمت حضرت زهرا سلام الله علیها در اذان و اقامه، اگر به قصد متن اذان نباشد بلکه تبرکاً گفته شود، اشکال دارد؟
جواب: مقام شامخ و منزلت رفیع و عصمت حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در جهان اسلام مخصوصاً نزد طائفه امامیّه مبرهن و واضح است ولى در عین حال اضافه کردن شهادت به آن بر فصول اذان و اقامه به ملاحظه تبعاتى که دارد، جایز نیست هر چند به قصد تبرّک باشد. (3)
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
سؤال: اخيراً در بعضى مناطق، علاوه بر جملۀ «اشهد ان علياً ولى اللّٰه» ، جمله «اشهد ان فاطمة الزهراء عصمة اللّٰه الكبرى» را نيز به اذان اضافه مى‌كنند، اين كار چه حكمى دارد؟
جواب: اين كار جايز نيست، و علاوه بر عدم مشروعيّت زيانهاى فراوانى براى عالم تشيّع دارد. ابراز علاقه به آن بزرگوار راههاى بسيار بهترى دارد.(4)
حضرت آیت الله جوادی آملی
1. هيچ ترديدي در عصمت حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) نيست.
2. هيچ شكّي در حجّت الهي بودن آن حضرت نيست.
3. شهادت مزبور در خارج اذان و اقامه گفته شود؛ نه در فصول آن دو. (5)
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی
اذان و اقامه را به همان کیفیتی که در رساله عملیه آمده بخواند. (6)
پی نوشت:
- «4 تكبير، 2 بار شهادت بر وحدانيت خدا، 2 بار شهادت بر رسالت پيامبر(صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم)، 2 بار «حى على الصلاة»، 2 بار «حى على الفلاح»، 2 بار «حى على خير العمل»، 2 تكبير و 2 بار تهليل».
- «2 تكبير، 2 بار شهادت بر وحدانيت خدا، 2 بار شهادت بر رسالت پيامبر(صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم)، 2 بار «حى على الصلاة»، 2 بار «حى على الفلاح»، 2 بار «حى على خير العمل»، 2 بار «قد قامت الصلاة» و 2 تكبير و 2 بار تهليل».
- استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
- شيرازى، ناصر مكارم، استفتاءات جديد (مكارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب عليه السلام، قم - ايران، دوم، 1427 ه ق، ج3، ص78.
- سایت آیت الله جوادی آملی.
- استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
- http://askdin.com/comment/1037556#comment-1037556