پرسش:
چرا تعداد پیامبران بیشتر از تعداد امامان معصوم هست؟
پاسخ:
در پاسخ این سؤال گفتنی است:
اولاً دانستن این مطلب که از ابتدای خلقت، پیامبران و اوصیاء پیامبران چند نفر و چه کسانی بوده اند از توان عقل و تجربه خارج است و حتی نمی توان به گزارش های تاریخی که دست نوشته بشری است و کتاب های آسمانی پیشین که در گذر زمان دستخوش تحریف شده اند اعتماد کرد. در مورد تعداد پیامبران، قرآن كریم، در کنار ذكر نام تعدادی از پیامبران صاحب شریعت، مرسل و غیرمرسل، به این واقعیت هم اشاره می كند كه تعداد پیامبران، بیشتر از آن است كه نام آنها در قرآن آمده است. (1) برای یافتن پاسخ، باید به روایات نقل شده از معصومین(علیهم السلام) مراجعه كنیم. به عنوان نمونه: حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «خداوند ۱۲۴ هزار پیامبر آفریده و من گرامی ترین آنان نزد خداوند هستم . . . و ۱۲۴ هزار وصی آفریده که علی (علیه السلام) گرامی ترین آن ها نزد خداوند و بهترین ایشان است.»(2) و در روایت منقول از ابوذر، صحابی وفادار پیامبر نیز به تعداد انبیا و رسولان اشاره شده، همچنین شیخ صدوق (ره) در کتاب اعتقادات می فرماید: «عقیده ما (شیعه امامیه) در تعداد انبیا این است که آنان ۱۲۴ هزار نفرند و هر کدامشان وصی ای دارند .» (3) بعلاوه، اين مسله كه تعداد انبيا چند نفر بوده اند دقيق معلوم نيست و در برخي روايات، رقم هاي متفاوتي در مورد عدد پيامبران نقل شده است.(4)
ثانیاً چنانکه امامان معصوم (علیهم السلام) جانشینان و اوصیاء بر حق پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله) بوده اند، اوصیاء دیگر، پیامبران الهی نیز حکم جانشین و امام را داشته اند بنابراین نمی توان اظهار نظر قطعی و صددرصدی کرد که تعداد پیامبران الهی از امامان معصوم (اوصیاء و جانشینان) بیشتر است البته ناگفته نماند غير از اوصياء خاتم انبيا(علیهم صلوات الله) برخي از ساير اوصياء انبيا پيشين، خود داراي مقام نبوت و به اصطلاح نبي تسددي بوده اند. لذا به آنها وحي نيز مي شده است.(5)
در پایان؛ اگر منظور از سؤال، بطور مشخص، جانشینان بر حق پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) باشد که 12 نفرند در پاسخ می توان گفت، علت بیشتر بودن انبیاء الهی از 12 امام شیعیان به چند جهت می تواند باشد:
اول. بدون شک، هیچ یک از کارهای خدای قادر و حکیم بدون علت و حکمت نیست و ما قادر نیستیم به بسیاری از اسرار و حکمت های امور پی ببریم، اگر تفاوتی در تعداد امامان و پیامبران نیز وجود دارد مستثنی از این قاعده نیست، در کنار رمز گشایی آیات و روایات، عقل ممکن است به برخی از حکمت های موجود در عالم پی ببرد.
دوم. 124 هزار پیامبری که در طول تاریخ از آغاز خلقت آدم و حوا تا بعثت نبی مکرم اسلام، از طرف خدا مبعوث شده بودند عمدتاً نبی و غیر مرسل بوده اند که در مناطق مختلف، شریعت پیامبر صاحب شریعت آن مقطع زمانی را تبلیغ می کرده اند.(6) فلذا چه بسا در یک زمان واحد، چندین نبی، در مناطق مختلف به تبلیغ دین الهی مشغول بوده اند.
سوم. با توجه به اینکه اسلام بعنوان آخرین و کاملترین شریعت الهی جاودانه و جهانی و پایان دهنده به وحی الهی است، لازم است که بعد از رحلت پیامبر اکرم همه مسئولیت ها و رسالت های پیامبر خاتم، به جز دریافت وحی از طریق اوصیاء و جانشینان بر حقش تا روز قیامت پیگیری و ایشان بعنوان حافظان و مفسران واقعی قرآن، متمم و مکمل رسالت پیامبر باشند چنانکه در آیه اتمام و اکمال بدان اشاره شده،(7) فلذا خداوند اراده فرموده امامان معصوم و اوصیاء بر حق پیامبر (صلی الله علیه و آله) به عدد نقبای بنی اسرائیل عهده دار جانشینی پیامبر اکرم تا روز قیامت باشند.(8) از این رو، نیازی به تعدد و کثرت امام نبوده است.
پی نوشت ها:
1. قوله کریم: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَیكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَیكَ؛ ما پیش از تو رسولانی فرستادیم؛ سرگذشت گروهی از آنان را برای تو بازگفته، و گروهی را برای تو بازگو نکرده‌ایم»، سوره غافر/آیه ۷۸؛ و همچنین در آیه ۳۶ سوره نحل هم می فرماید:«وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولا: ما در هر امتی رسولی برانگیختیم».
2. مجلسي، بحارالانوار، نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت،1403 ق، ج11، ص 32، حديث 24.
3. همان، ص 28.
4. عبد علي حويزي، تفسير نور ثقلين، مطبعه دار العلم قم 1367 ش، ج4، ص537.
5. ناصر مكارم، پيام قرآن، نشر مدرسه امير المومنين قم، 1375 ش، ج 7، ص 360.
6. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در پاسخ سؤال ابوذر از عدد پیامبران الهى فرمود: «آنها 124 هزار نفر بودند» و در پاسخ سؤال از تعداد رسولان عدد 313 نفر را بیان فرمود. بحارالانوار، پیشین، جلد 11، ص 32، حدیث 24.
7. «اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً»؛ مائده/آیه 3.
8. علامه طباطبایی، المیزان، بنیاد علمی و فکری علامه، تهران، بی تا، جلد 5، صص 239-240.؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، پیشین، جلد 36، ص 383. برگرفته از لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها .