پرسش:
آیا پیشرفت کردن خارج از توان انسان است؟ برای همین سخت است؟ به همین دلیل ما فقط در این دنیای مادی تلاش می کنیم تا پیشرفت کنیم ولی در بهشت پیشرفت نمی کنیم؟ ( البته میدانم در بهشت پیشرفت می کنیم و ساکن نمی مانیم ولی اصل پیشرفت در این دنیاست).
پاسخ:
پیشرفت کردن نوعی حرکت و پیشروی از نفطه ای به نقطه مطلوب است.
از این رو، اگر نقطه مطلوب، نسبت به نقطه ای که در آن هستیم، دور از دسترس باشد و یا دستیابی به آن سخت باشد، قطعا پیشرفت و پیشروی به سوی آنها نیز سخت و دشوار است.
اما اگر نقطه مطلوب، نسبت به نقطه ای که در آن هستیم، دمِ دستی تر باشد، طبیعتا دستیابی به آن آسانتر است و پیشرفت و پیشروی به سوی آن سخت و دشوار نیست.
مثلا پیشرفت و پیشروی یک دانش آموز کلاس پنجم به سوی دریافت جایزه نوبل، بسی سخت و دشوار است. اما پیشرفت و پیشروی همان دانش آموز به ممتاز شدن در همان تحصیلی، دمِ دستی تر و آسانتر است.
بنابراین، خارج از قدرت بودن یا نبودن پیشرفت، بستگی دارد به نقطه فعلی و نقطه مطلوب و فاصله میان آنها و استعداد و توانایی شخص برای طی کردن این مسیر.
به صورت مطلق پیشرفت را نه می توان خارج از توان آدمی دانست و نه می توان خارج از توان آدمی ندانست. بستگی دارد به موردی که قرار است پیشرفت در آن شکل بگیرد.
اما در مورد پیشرفت در بهشت باید عرض کرد پیشرفت در این دنیا تابع اعمال ما است اما در آخرت تابع خواست و اراده ما است؛ اگر بهشتی باشد. مثلا برای این که بتوانیم شیر بنوشیم و از خوردن غذا لذت ببریم، در دنیا باید کار کرده و پول بدست آورده و شیر و غذای خوب را بخریم اما در آخرت نیازی به طی کردن این مقدمات نیست و همین که اراده میکنیم به فلان هدف برسیم، آن هدف برایمان محقق می شود. دلیلش این است که در آخرت، شخص بهشتی قرار است از این مزد و پاداش برخوردار شود که بدون سختی همین که چیزی را خواست آن چیز محقق شود؛ آخرت فصلِ برداشت آن چیزی است که در دنیا کاشته ایم: «إِنَّ الْیَوْمَ عَمَلٌ وَلا حِسَابَ وَغَداً حِسَابٌ وَلا عَمَل»(1)؛ یعنی: «امروز، هنگام عمل است نه حسابرسی و فردا روز حسابرسی است، نه عمل».
لازم به ذکر است که این پیشروی و تامین خواسته در بهشت را نباید به معنای تکامل و ترفیع درجه از طریق اعمال اختیاری دانست چرا که این تامین خواسته ها مطابق میل و اراده ما در بهشت، چیزی جز برخورداری از همان درجه و کمالی که سابقا بدست آورده ایم نیست.
بله، فقط در برزخ (بعد از مرگ و قبل از وقوع قیامت) بواسطه اعمال اختیاری سابقمان (مثلا مدرسه ای تاسیس کردیم یا کتابی نوشتیم و یا فرزند صالحی تربیت کردیم) همچنان رشد و پیشرفت می کنیم و ترفیع درجه می یابیم: «إِنَّا نَحْنُ نُحْیِ الْمَوْتیَ وَنَکْتُبُ مَا قَدَّمُواْ وَءَاثَارَهُمْ وَکُلَ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ فیِ إِمَامٍ مُّبِین(2)؛ یعنی: «ماییم که مردگان را زنده می کنیم و آنچه کرده اند و آنچه از آثارشان بعد از مردن بروز می کند، همه را می نویسیم و همه چیز را در کتاب آشکار کننده اي برشمرده ایم».
پی نوشت ها:
1. السید الرضی، نهج البلاغه، دار الكتاب اللبناني، بیتا ج1، ص84
2. یس: 12.