پرسش:
لطفا اعتبار کتاب "چشمه رستگاری" ، تالیف عبدالباسط شهیب زادگان را بررسی نمایید. مؤلف ادعا نموده که این کتاب مجموعه کاملی از ادعیه، اذکار، اوراد و ختومات مجرب و تجربه شده می باشد. آیا این کتاب و ادعیه ای که در آن وارد شده، معتبر هستند؟
پاسخ:
در باره یک اثر، مثل یک کتاب نمی توان قضاوت قطعی و تمام داشت و گفت این کتاب بطور کامل مورد تأیید است یا بطور کامل مورد تأیید نیست، زیرا می تواند مطالب معتبر و نامعتبر، هر دو در کتاب آمده باشند.
در این کتابی که اشاره فرموده اید، مطالب مختلفی اعم از دعا و آداب آن، طلب حوائج، رزق و روزی، خواب، مسافرت، حیوانات، زراعت، دفع بیماری، اطفال، مادران، ویژگی ماه های قمری، حرزها، خواص اسماء الحسنی و آیات و سوره ها، نمازها و... مطرح شده که برای اعتبار سنجی یک کتاب، لازم است همه این موارد با مستندات و منابعی که از آن ها نقل شده است، بررسی شوند.
در این زمینه روایات و مستندات، ضعیف بسیار است که گرچه ممکن است در اکثر موارد، مضمون آن ها دعا یا ذکر خوبی باشد ولی چون اطمینان نداریم که از معصوم (علیه السلام) صادر شده باشد، نمی توان آن ها را به معصوم نسبت داد. لذا اگر کسی این موارد را به معصوم نسبت دهد، نامعتبر است و قابل پذیر نیست.
مشابه این کتاب نیز در بازار کتاب، زیاد است که بیشتر سعی نویسنده، در جمع آوری است، نه گزینشی و خاص مواردی که نسبت به صدور آن از امام معصوم (علیه السلام)، وثوق و اطمینان حاصل شده است.
خلاصه:
ـ نمی توان کل کتاب را معتبر و یا نامعتبر دانست.
ـ بیشتر سعی نویسنده، جمع آوری است و خود نویسنده هم ادعایی ندارد که تمام مطالب این کتاب، از معصوم صادر شده و مورد وثوق و اطمینان است.
ـ در این زمینه (ادعیه و اذکار، حرز، تعویذ و...) روایات ضعیف و نامعتبر بسیار است.
ـ این گونه کتاب ها، در حد دسترسی آسان برای مخاطبین هستند، لذا به خودی خود اعتبار لازم را ندارند، یعنی به صرف این که موردی در این کتاب آمده است، نمی توان خود را بی نیاز از مراجعه به منابع معتبر دانست و از روی اطمینان گفت که حتما معصوم (علیه السلام) آن را فرموده است.
بنابر این:
هر مورد را باید بطور خاص و جداگانه بررسی کرد یعنی باید دید آیا اصلا سند و منبعی برای آن ذکر شده یا نه؛ و در صورت ذکر سند و منبع، آن سند و منبع از منابع و کتب معتبر حدیثی و روایی هستند یا نه؛ و آیا از نظر سلسله راویان و نقل حدیث و...، از اعتبار لازم برخوردار هست یا نه؛ و...
سؤال و جواب
وقتی روایات آن ضعیف است، نویسنده به چه نیتی جمع آوری کرده و آن ها را به معصوم نسبت می دهد؟ آیا این دروغ بستن به معصوم نیست؟ فکر نکرده اند خواندن این دعاها و نتیجه نگرفتن، باعث تضعیف باورها و بدبینی مردم به دین می شود؟ چرا علماء اجازه چاپ به این کتاب ها می دهند؟
در این زمینه چند نکته عرض می شود:
1. عرض کردم هدف نویسنده فقط جمع آوری است، نه انتساب قطعی به معصوم؛ لذا ممکن است نویسنده بگوید من فقط این موارد را جمع کرده و در اختیار مردم قرار داده ام تا کار را برای آن ها آسان کرده و آن ها از وجود چنین مواردی اطلاع داشته و هر موردی را که خواستند، تحقیق و پیگیری نموده و اگر اطمینان و وثوق برایشان حاصل شد، عمل کنند.
2. اگر نویسنده به گونه ای القاء کرده که همه این روایات از معصوم صادر شده است؛ بله این دروغ و نسبت دادن نادرست به دین و شریعت و معصوم است.
3. بله این انتظار از نویسنده می رود که در معرفی اثرش، توضیحی ارائه بدهد و به مخاطب متذکر شود که فقط قصدش جمع آوری است و برای انتساب قطعی این روایات به معصوم، ادعایی ندارد. اگر نویسنده چنین تذکری به مخاطب ندهد، به نوعی او را در اشتباه انداخته و یا در به اشتباه افتادن او شریک است.
4. بله به این موضوع نیز باید توجه داشت که اگر این کار تضعیف اعتقادات و باورهای دینی مخاطبین را در پی داشته باشد، نباید انجام شود و یا لااقل باید همه توجه ها و تذکرات لازم به مخاطب داده شود که این ها را به نام دین نگذارد.
5. مخاطبین هم باید به این حد از آگاهی برسند که آداب و تعالیم دینی را از منابع و کانال های معتبر و مطمئن، پیگیری و دریافت کنند و به هر نقل و گفته ای اعتماد نکنند.
6. در مجامع علمی، بزرگان و صاحب نظران نسبت به نشر و ترویج این کتب، انتقاد دارند ولی توجه لازم به آن نمی شود.
7. از طرفی این گونه کتاب ها همیشه بوده و هست؛ به جای مخالفت فیزیکی با چاپ و نشر این کتاب ها و تحریک بیشتر مخاطبین و رو آوردن به این کتاب ها و بولد و مطرح شدن آن ها، بهتر است سطح آگاهی مخاطبین بالا برود تا در این امور به اهل فن، افراد متخصص، کتب و منابع معتبر مراجعه کنند.