پرسش:
آیا تفاوت و اختلاف فقهی میان فرق و مذاهب اسلامی همچون اهل سنت وتشیع، و یا ایجاد فرق مختلف مانند داعش و وهابیت دلیل بر انحراف اسلام نیست؟
پاسخ:
در پاسخ نکاتی را تقدیم می کنیم:
اولاً از نظر ما دین اسلام، به عنوان کامل ترین و جامع ترین برنامه زندگی و سعادت ،برای مردم آخرالزمان نازل شده ،به همین جهت پیام آور این شریعت را خاتم انبیا معرفى کرده است.(1) و نیز شیعیان بر حقانیت مذهب‌شان دلایل بسیاری دارند.(2) اینکه علی و یازده امام معصوم (علیهم السلام) امامان بر حق‌اند و اعتقاد بر امامت آن ها و عمل به دستورات آنها که همان دستورات دین مبین اسلام می باشد واجب است. (3) بی شک، خدای متعال از طریق پیامبراکرم مذهب حقه و طریق نجات را در مکتب اهل بیت (علیهم السلام) یعنی همان ثقلین قرار داد، فلذا کسانی که از مدار مکتب اهل بیت و ثقلین فاصله گرفته اند به همان میزان انحراف، دچار انحراف فکری، عقیدتی و فقهی و عملی شده اند.
ثالثاً در این میان، برادران اهل سنت از قرآن و روایات، دلیلی بر صحت باورهای اعتقادی و فقهی شان ندارند. تنها به این مسئله تمسک می‌کنند که بر خلافت خلفا اجماع امت صورت گرفته و مردم آن ها را به رهبری برگزیده‌اند. این مهم‌ترین دلیل آن هاست که یقینا قانع کننده برای افراد حقیقت‌جو نیست. اهل سنت از نظر فقهي داراي چهار مذهب اند که در مسائل فقهي از اين مذاهب پيروي مي‌كنند.(4) برخلاف شيعه که در فقه از اهل بيت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پيروي مي‌كنند. تفاوت ديگري كه فقه شيعه با فقه اهل سنت دارد در اجتهاد و استنباط احكام مي باشد. در حوزه احكام فقهي اجتهاد از نظر علماي علم اصول بر دو نوع است. «اجتهاد مطلق» و «اجتهاد در مذهب خاص». باب اجتهاد مطلق از سال 665 هجري به روي علماي اهل سنت بسته شد و اجتهاد در چارچوب مذاهب فقهي معين (حنفي، شافعي، مالكي، و حنبلي) محصور ماند. اما اجتهاد فقهاي شيعه بر مبناي كتاب و سنت و اجماع و عقل به جز از ادله شرعي، قيد و بندي ديگري ندارد و لذا علماي اين مذهب در پرتو اين اجتهاد زنده و مستمر، فقه جامع و سازگار با نيازهاي گوناگون و متحول بشري پديد آورده و گنجينه علمي عظيمي را فراهم ساخته اند.(5) تفاوت دیگر اینکه در فقه شيعه قرآن و سنت(قول، فعل و تقرير پيامبر و اهل بيت صلوات الله عليهم اجمعین)، عقل، و اجماع از منابع احكام فقهي به شمار مي آيند اما در فقه اهل سنت قرآن، سنت(قول و فعل رسول خدا)، اجماع، قياس، استحسان، قول و فعل صحابه و تابعين و ... منابع احكام فقهي هستند و عقل در فقه اهل سنت اعتباري ندارد.
بنابراین گرچه وجود اختلاف در مباحث علمی و اجتهادی تا حدود زیادی امری طبیعی است و موجب بلوغ و شکوفایی و کمال و رشد علم و جامعه خواهد شد اما با توجه به مطالبی که بیان شد، در بین امت اسلامی بعد از پیامبر بدلیل بروز انحرافات فکری و عقیدتی در پیروی از جانشینان بر حق پیامبر اکرم، شکاف و انحراف ایجاد شده و گروه بسیاری بدلیل خروج از مدار مذهب حقه اسلام دچار انحرافاتی شده اند که البته بروز این قبیل انحرافات در پیروان مذاهب اسلامی به معنای انحراف در اصل مکتب اسلام نیست. زیرا اسلام حقیقی که همانا مذهب حقه اثنی عشری و مکتب امامیه است توسط قرآن و پیامبر (صلی الله علیه و آله) به مردم معرفی شده و بقاء آن تا روز قیامت نیز تضمین شده، حال اگر گروه هایی از امت اسلامی به مذاهب دیگری گرایش پیدا کنند، این انحراف و لغزش ها دلیل بر انحراف و لغزش ایشان است نه انحراف در اصل دین و اسلام عزیز. با این وجود لازم به ذکر است؛ بدلیل اینکه اشتراکات بسیاری بین مسلمانان و امت اسلامی وجود دارد، برای حفظ وحدت امت اسلامی و نیز نقش بر آب کردن فتنه های دشمنان اسلام و مسلمین، که بدنبال ریشه کنی اصل و اساس اسلام و نابودی مسلمانان هستند باید امت اسلامی تلاش کنند بر نقاط اشتراک انگشت نهاده و از برجسته سازی و تحریک اختلافات بشدت پرهیز نمایند تا اختلافات موجود موجب بحران سازی و از دست رفتن آستانه تحمل مسلمانان نشده و آنان را به جان همدیگر نیاندازد.
پی نوشت ها:
1. احزاب (33) آیه 40 .
2. محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج 36، ص 286،حدیث 107،نشر دار الاحیاء لتراث العربی، بیروت، 1403ق. ؛ حافظ سلیمان قندوزی، ینابیع المودة،ص328 ، نشر مطبعة العلمیة، قم، بی تا. ؛ ر.ک: المراجعات، علامه شرف الدین؛ شبهای پیشاور، سلطان الواعظین شیرازی و دیگر منابع تفسیری و حدیثی.
3. مرتضى مطهری، عدل الهی، ص 329 تا334،نشر صدرا، 1370 ش.
4. مذاهب چهارگانه اهل سنت عبارتند از: الف. مذهب حنفي. ب. مالکی. ج. شافعی. د. حنبلی یا حنابله.
5. سبحاني، جعفر، منشور عقايد اماميه، قم، موسسه امام صادق(علیه السلام)، چاپ پنجم، 1388ش، ص265 و 266.