پرسش:
به دنبال درمانی برای تقویت چشم و ازدیاد نور چشم و نیز تقویت شنوایی هستم؛ در روایات چه توصیه ای شده است؟
پاسخ:
در روایات معصومین (علیهم السلام) برای تقویت و جلای چشم، توصیه هایی بیان شده است؛ از جمله:
خواندن آیت الکرسی
«عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) قَالَ: إِذَا اشْتَكَى أَحَدُكُمْ عَيْنَهُ فَلْيَقْرَأْ عَلَيْهَا آيَةَ الْكُرْسِيِ وَ فِي قَلْبِهِ أَنَّهُ يَبْرَأُ وَ يُعَافَى فَإِنَّهُ يُعَافَى إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى»؛ امام علی (علیه السلام) فرمودند: اگر کسی از شما چشمانش ناراحت بود، آیة الکرسی بخواند و در دل، نیّت شفا کند؛ به خواست خداوند، بهبود خواهد یافت.(1)
سرمه کشیدن
«عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ: مَنْ أَصَابَهُ ضَعْفٌ فِي بَصَرِهِ فَلْيَكْتَحِلْ سَبْعَةَ مَرَاوِدَ عِنْدَ مَنَامِهِ مِنَ الْإِثْمِدِ أَرْبَعَةً فِي الْيُمْنَى وَ ثَلَاثَةً فِي الْيُسْرَى فَإِنَّهُ يُنْبِتُ الشَّعْرَ وَ يَجْلُو الْبَصَرَ»؛ امام رضا (علیه السلام) فرمودند: هر کس ناراحتى و ضعفى در چشم خویش احساس مى کند به هنگام خواب هفت بار سرمه اِثمِد بکشد، چهار بار در چشم راست و سه بار در چشم چپ؛ به درستی که موجب رویش مو و جلای چشم است.(2)
مسواک زدن
«قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) السِّوَاكُ يَجْلُو الْبَصَر»؛ امام علی (علیه السلام) فرمودند: مسواک زدن باعث جلای چشم می شود.(3)
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: عَلَيْكُمْ بِالسِّوَاكِ فَإِنَّهُ يَجْلُو الْبَصَر»؛ امام صادق (علیه السلام) فرمودند: شما را سفارش می کنم به مسواک زدن، به درستی که موجب جلای چشم می شود.(4)
نماز شب
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: صَلَاةُ اللَّيْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُذْهِبُ الْهَمَّ وَ تَجْلُو الْبَصَرَ»؛ امام صادق (علیه السلام) فرمودند: نماز شب باعث نیکویی صورت، برطرف شدن غم و جلای چشم است.(5)
خوردن میوه بِه
«وَ عَنْهُ (علیه السلام) قَالَ: كُلُوا السَّفَرْجَلَ وَ تَهَادَوْا بَيْنَكُمْ فَإِنَّهُ يَجْلُو الْبَصَرَ وَ يُنْبِتُ الْمَوَدَّةَ فِي الْقَلْبِ»؛ (میوه) بِه، بخورید و به همدیگر هدیه دهید؛ چرا که چشم را جلا می دهد و دوستی را در دل می رویاند.(6)
شستن دست ها قبل از غذا
«قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) غَسْلُ الْيَدَيْنِ قَبْلَ الطَّعَامِ وَ بَعْدَهُ زِيَادَةٌ فِي الْعُمُرِ وَ إِمَاطَةٌ لِلْغَمَرِ عَنِ الثِّيَابِ وَ يَجْلُو الْبَصَر»؛ امام علی (علیه السلام) فرمودند: شستن دست ها پيش از غذا خوردن و پس از آن، عمر انسان را زياد مى كند، چربى غذا را از لباس‌ها مى راند و چشم را جلا مى دهد.(7)
خضاب کردن با حنا
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اخْتَضِبُوا بِالْحِنَّاءِ فَإِنَّهُ يَجْلُو الْبَصَرَ»؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: با حنا خضاب ببندید، به درستی که باعث جلای چشم می شود.(8)
نگاه به سبزه و آب روان
«ثَلَاثَةٌ يَجْلُونَ الْبَصَرَ النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ وَ النَّظَرُ إِلَى الْمَاءِ الْجَارِي وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَجْهِ الْحَسَن»؛ سه چیز دیده را روشنی می بخشد: نگاه به سبزه، نگاه به آب جاری و نگاه به صورت زیبا.(9)
و برای تقویت شنوایی و یا درمان گوش درد، چنین آمده است:
خضاب کردن
«...إِنَّ فِيهِ أَرْبَعَ عَشْرَةَ خَصْلَةً يَطْرُدُ الرِّيحَ مِنَ الْأُذُنَيْنِ وَ يَجْلُو الْغِشَاءَ عَنِ الْبَصَر»؛ در روایتی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در آثار خضاب کردن [با حنا] وارد شده که چهارده خاصیت دارد، از جمله این که باد را از گوش دور می کند و غبار را از چشم برطرف و چشم را جلا می دهد.(10 (
جلوگیری از درد گوش
«مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يَشْتَكِيَ أُذُنَهُ فَلْيَجْعَلْ فِيهَا عِنْدَ النَّوْمِ قُطْنَةً»؛ کسی که می خواهد از گوش شکایتی نداشته باشد (درد گوش نداشته باشد) پس هنگام خواب، پنبه در گوش قرار دهد.(11)
خواندن این دعا
«شَكَوْتُ إِلَيْهِ وَجَعاً فِي أُذُنِي فَقَالَ ضَعْ يَدَكَ عَلَيْهِ وَ قُلْ "أَعُوذُ بِاللَّهِ الَّذِي سَكَنَ لَهُ مَا فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ" سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ يَبْرَأُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى»؛ راوی می گوید از درد گوش، نزد امام صادق (علیه السلام) شکایت بردم، ایشان فرمودند دستت را بر آن بگذار و هفت مرتبه بگو: «أَعُوذُ بِاللَّهِ الَّذِي سَكَنَ لَهُ مَا فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»، به درستی که به اذن الهی، درد از تو دور می شود.(12)
روغن بنفشه
«يُقْرَأُ عَلَى دُهْنِ الْيَاسَمِينِ أَوِ الْبَنَفْسَجِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَوْلُهُ تَعَالَى "كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْها كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْراً إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا" وَ يُصَبُّ فِي الْأُذُنِ»؛ سه بار بر روغن یاسمن یا بنفشه، آیه «كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْها كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْراً إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا» خوانده و در گوش چكانده شود.(13)
نکته:
1. بسیاری از روایات پزشکی، از نظر سند، دارای اشکال و ضعف سند هستند؛ لذا تا از صدور روایت از معصوم، اطمینان نداشته باشیم نمی توانیم آن را به معصوم نسبت دهیم.
2. هر دستورالعملی برای هر فردی نیست، چرا که هر تجویز و دارویی، به تناسب نیاز و بیماری شخص، به او سفارش شده است.
3. دعا کردن به درگاه الهی و طلب شفا از او و نیز خواندن سوره حمد، از مواردی هستند که بسیار روایت برایشان وارد شده و برای درمان هر بیماری ای نیز کاربرد دارند.
پی نوشت ها:
1. طبرسى، مكارم الأخلاق، ناشر: الشريف الرضي ـ قم، 1370 ه.ش، چاپ چهارم، ص 374.
2. همان، ص 46.
3. برقى، المحاسن، محقق/مصحح: محدث، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ قم، 1371 ق، چاپ دوم، ج 2، ص 563.
4. همان.
5. شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، محقق و ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام ـ قم، 1409 ق، چاپ اول، ج 8، ص 151، ح 17.
6. مجلسی، بحار الأنوار، ناشر: دار إحياء التراث العربي ـ بيروت، 1403 ق، چاپ دوم، ج 63، ص 176، ح 16.
7. کلینی، الكافي، محقق/مصحح: غفاری و آخوندی، انتشارات دارالکتب اسلامیه ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم، ج 6، ص 290، ح 3.
8. ابن بابويه، من لا يحضره الفقيه، محقق/مصحح: غفارى، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ـ قم، 1413ق، چاپ دوم، ج 1، ص 121، ح 272.
9. المحاسن، پیشین، ج 2، ص 622، ح 69.
10. الكافي، پیشین، ج 6، ص 482، ح 12.
11. على بن موسى، امام هشتم (عليه السلام)، طبّ الإمام الرضا (عليه السلام)(الرسالة الذهبية)، محقق/مصحح: نجف، محمد مهدی، ناشر: دار الخيام ـ قم، 1402ق، چاپ اول، ص 37.
12. ابنا بسطام، طبّ الأئمة (عليهم السلام)، محقق/مصحح: خرسان، محمد مهدى، ناشر: دار الشريف الرضي ـ قم، 1411ق، چاپ دوم، ص 22.
13. مکارم الاخلاق، پیشین، ص 375.