پرسش:
از چه زمانی بت ها وارد خانه کعبه شدند؟ آیا هنگام تولد حضرت علی (علیه السلام) در خانه کعبه بت بود؟ از چه زماني قبله تغيير نمود و در چه زماني، از بيت المقدس به كعبه باز گشت و ارتباط وجود بت‌هاي داخل كعبه با تغيير قبله چگونه بود؟
پاسخ:
عمرو بن لحی اولین کسی است که بت به سرزمین حجاز آورد. در سیره ابن هشام در این باره آمده:«چنانچه برخى از مورخين نقل كنند: زمانى عمرو بن لحى براى انجام كارى از مكه بشام رفت و چون بسر زمين بلقاء و شهر «مآب» رسيد، مردم آنجا را كه از عمالقه و اولاد عملاق- يا عمليق- بن لاوذ بن سام بن نوح بودند بديد كه بتهائى را مىپرستند، پرسيد: اينها چيست كه شما آنها را مىپرستيد؟ گفتند:
اينها بتهائى است كه ما هر گاه باران بخواهيم از آنها در خواست ميكنيم و اينها براى ما باران مىفرستند، و هر گاه كمك بخواهيم آنها را بمدد مى طلبيم و ياريمان ميكنند! عمرو بن لحى گفت: اگر ممكن است يكى از آنها را بمن بدهيد تا بسر زمين عرب ببرم و آنان نيز مانند شما آن را پرستش كنند.
عمالقه بت هبل را باو دادند، و عمرو آن را بمكه آورده مردم را بپرستش و تعظيم آن وادار كرد»(1)
این بتها تا زمان فتح مکه همچنان در خانه کعبه بودند زیرا گزارشی مبنی بر خارج کردن بتها از خانه کعبه در منابع نداریم. در فتح مکه بود که حضرت علی (علیه السلام) بر دوش حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) رفته بت ها را شکست.(2)
بنا بر گزارشهای تاریخی عمرو بن لحی در زمان شاپور ذوالاکتاف بت ها را درون خانه کعبه آورد(3) شاپور دوم (ذوالاکتاف) در سال 310 پس از میلاد مسیح به سلطنت کشورهای ایران رسید.(4) اما حضرت عبدالمطلب با توجه به اینکه در هشت سالگی پیامبر(صلی الله علیه واله) رحلت کرده اند و پیامبر در قرن ششم میلادی (سال 570م) متولد شده اند(5) بنابراین حضرت عبدالمطلب در قرن ششم میلادی میزسته اند که دو قرن فاصله با شاپور ذولاکتاف دارند. لذا بتها دو قرن پیش از تولد عبدالمطلب در مکه بود.نیز در هنگام تولد حضرت علی (علیه السلام) و در آغاز رسالت در خانه کعبه بت وجود داشت. یعنی در تمام 13 سالی که پیامبرصلی الله علیه واله در مکه بودند خانه کعبه پر از بت بود. پیامبر(صلی الله علیه وآله) به مدینه هجرت کردند. در سال دوم هجری دستور تغییر قبله صادر شد.(6) هنوز در این زمان در کعبه وجود بت را شاهدیم. یعنی از سال دوم تا سال هشتم هجری که مسلمانان به سوی کعبه نماز می خوانند هنوز بت در آن وجود داشت. بنابراین بین وجود بت‌هاي داخل كعبه با تغيير قبله ارتباطی وجود ندارد.
منابع:
1. ابن هشام، سیره النبویه،ترجمه سيد هاشم رسولى، تهران، انتشارات كتابچى، چ پنجم ، 1375ش، ج1، ص52
2. ابن مغازلی، مناقب، مترجم سید جواد مرعشی نجفی، مکتبه ایه الله مرعشی نجفی، قم، 1356ش، چاپ اول، ص181
3. كتاب الأصنام (تنكيس الأصنام)، ابو المنذر هشام بن محمد الكلبى (م 204)، تحقيق احمد زكى باشا، القاهرة، افست تهران (همراه با ترجمه)، نشر نو، چ دوم، 1364ش، ص9
4.رامتین، ایرج، شاپور دوم (ذوالاکتاف)، انتشارات سنبله، 1387ش، ص50
5. شهیدی، سید جعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1390ش، ص37
6.طبری، محمد بن جرير(م 310)، تاريخ طبرى ، ترجمه ابو القاسم پاينده، تهران، اساطير، چ پنجم، 1375ش، ج3، ص941