کودک همسری ؛ تعارض میان دین و اخلاق

پرسش:
طبق فرمایش روایات، از سعادت مرد آن است که دخترش در منزل وی به دوران قاعدگی نرسد؛ با توجه به انتشار کلیپ ازدواج دختر 11 ساله در فضای مجازی، این شبهه به وجود آمد که اگر واقعا ازدواج پیش از بلوغ ناپسند است چرا در دین توصیه شده است؟

پاسخ:
در پاسخ به این سوال ابتدا از جهت قانونی مساله را مورد ارزیابی قرار می دهیم:
ماده 1041 قانون مدنی مربوط به سن قانونی برای ازدواج است که از سال 1313شمسی تا به حال چندین مرتبه اصلاح شده و در آخرین اصلاحی که در سال 1379 از سوی مجلس شورای اسلامی صورت گرفته و در سال 1381 از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب و نهایی شده چنین مقرر شده است: «عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن13  سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است».(1)

پس میبینیم که قانونی تصویب نشده که دختران صغیر یا کمتر از سن قانونی نمی توانند ازدواج کنند بلکه همانگونه که ملاحظه می کنید در این اصلاحیه که از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شده ازدواج صغیر و پیش از 13 سالگی را منع نکرده بلکه آن را منوط به اذن ولی و دادگاه صالح و تشخیص مصلحت دختر دانسته است. همچنین با توجه به منابع فقهی در می‌یابیم که اسلام برای ازدواج حداقل سن را در نظر نگرفته و در اصل عقد نکاح را در تمامی سنین برای طرفین جایز می‌داند. پس همان طور که ملاحظه می کنید در اسلام مشخصا چیزی به نام سن ازدواج وجود ندارد مگر سن بلوغ که آن هم با متن ماده قانون فوق همخوانی ندارد زیرا سن بلوغ برای دختران ۹ سال تمام قمری و برای پسران ۱۵ سال تمام قمری در نظر گرفته می شود.
 
 در اسلام ازدواج دختر صغیر جایز است و این دختر هم صغیر نبوده بلکه بالغ بوده است. اشکال و شبهه ی وارده به خاطر شرایط زمانه حاضر است که می گویند دختر در این سن توانایی تشخیص مصلحت خود را ندارد و دخالت والدین برای ازدواج او در این سن با توجه به شرایط روز به مصلحت او نیست. افکار عمومی در حال حاضر این گونه است که دختر باید بزرگ شود و به سنی برسد که با تشخیص خودش ازدواج کند. طبق روایت زیر دختر 9 ساله صغیره نیست بلکه بالغ بوده و ازدواج دختر در سن 9 سالگی از نظر شرعی مانعی ندارد:

« عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ الْجَارِيَةُ ابْنَةُ كَمْ لَا تُسْتَصْبَى- أَ بِنْتُ سِتٍّ أَوْ سَبْعٍ فَقَالَ لَا- ابْنَةُ تِسْعٍ لَا تُسْتَصْبَى- وَ أَجْمَعُوا كُلُّهُمْ عَلَى أَنَّ ابْنَةَ تِسْعٍ لَا تُسْتَصْبَى- إِلَّا أَنْ يَكُونَ فِي عَقْلِهَا ضَعْفٌ- وَ إِلَّا فَإِذَا بَلَغَتْ تِسْعاً فَقَدْ بَلَغَتْ»؛(2)

از امام صادق (علیه السلام) سوال پرسیده شده که دختر بچه در چند سالگی کودک به شمار نمی رود؟ آیا در سن 6 یا 7 سالگی؟ فرمود: خیر دختر 9 ساله کودک نیست. و بر اینکه دختر 9 ساله کودک به شمار نمی رود اجماع هست مگر آنکه در توانایی ذهنی و عقلی  وی ضعفی وجود داشته باشد در غیر این صورت وقتی به 9 سالگی رسید بالغ شده است.

در مورد ازدواج در سنین پایین چند نکته حائز اهمیت است:

نکته اول: دو قدرت سنت ها و نیاز ها را نباید نادیده گرفت. در برخی از مناطق کشور مانند محل زندگی فرد مورد سوال شما فرهنگ غالب عرفی این است که در کودکی فرزندانشان را برای هم به اصطلاح نشان می کنند و نام دختر و پسر را برای ازدواج روی هم می گذارند. و این یک سنت دیرینه در برخی از مناطق کشور است که باید فرهنگ سازی شود.

نکته دوم: نیازها و فشارهای مالی و اقتصادی که طیف عظیمی از خانواده ها به آن دچار هستند و خانواده ها با فقر مالی روبرو هستند که آنها را مجبور به رضایت جهت ازدواج فرزندانشان (خصوصا دختران) در سنین پایین می کند. این ها آسیبب های جدی اجتماعی جامعه ماست که نیاز به راه حل و مشکل گشایی دارد.

نکته سوم آنکه: بر اساس حقوق بشر غربی به افراد زیر 18 سال کودک می گویند و با این حساب فرد نباید ازدواج کند اما می تواند رابطه جنسی خارج از کادر ازدواج داشته باشد و حتی قانون و والدین نیز نمی توانند او را مورد تهدید قرار دهند

اگر در کشوری چون آمریکا سن ازدواج 18 یا 16 سالگی تعیین می‌شود‌، سن مواقعه جنسی هم در کنارش در نظر می‌گیرند یعنی منکر نیازهای جنسی نمی‌شوند اما در ایران مواقعه جنسی منوط به عقد نکاح است وقتی عقد نکاح را در شکل قانون به سمت 16 یا 18 سالگی ببریم علنا به فرد گفته‌ایم که برو غیرقانونی و غیرشرعی نیازت را برآورده کن و نیازهای جسمی و روانی دختران و پسران را که در حال حاضر دچار بلوغ زود رس هستند و درفاصله میان سن بلوغ و سن ازدواج می باشند به سوی روابط نامشروع و آزاد سوق بدهیم. لذا اسلام برای ازدواج سن تعیین نکرده تا اگر دختر و پسری نیاز به برطرف کردن امیال غریزی و طبیعی خود داشتند راه مشروع برای آنان باز باشد نه اینکه سن ازدواج را منحصر در سن خاصی مثل 18 سالگی کرده و بگوید تا پیش از آن هرگونه نیاز خود را به هرصورت که میخواهید برآورده کنید.

اسلام دین فطرت است و اصولا دین حق دینی است که دین فطرت باشد. و احکام آن نیز بر اساس فطرت باشد. خداوند متعال نیازی را بالفطره در وجود انسان قرار می دهد ولی اگر در خارج راهی برای آن قرار ندهد این با حکمت خداوند سازگار نیست. اگر خداوند ازدواج را تا سن خاصی ممنوع میکرد و حال آنکه خدا خودش فطرتا این نیاز را در وجود انسان قرار داده است در این صورت تناقض آشکاری حاصل میشد همانگونه که در جوامع غربی شاهد آن هستیم.

در همین رابطه پروفسور کانادایی ویلیام گاردنر در کتاب جنگ علیه خانواده می نویسد: اعلامیه ملی حقوق همجنس بازان آمریکا که در سال 1972 صادر و از طرف همجنس بازان کانادا نیز حمایت شد راه را برای تغییر افکاری عمومی درباره امور جنسی و همجنس بازی هموار ساخت. فریاد گوشخراش آنها خیلی چیزها را مطالبه می کرد و هنوز نیز مطالبه می کند.

وی در ادامه می افزاید:  باورنکردنی است که همجنس بازان از حدود سال 1960 چنان تاثیر شدیدی بر جامعه آمریکا و کانادا گذاشته اند که در سال 1977 کمیسیون فدرال حقوق مدنی آمریکا تقاضا کرد سن راضی بودن جهت انجام همه اعمال جنسی از 14 سال برای اعمال ناهمجنس و 18 سال برای اعمال همجنس بازانه به 12 سال برای هر دو کاهش یابد که نهایتا به نتیجه نرسید اما این اقدام پیشروی و نفوذ آنها را نشان داد که هر روز نیز بر آن افزوده می شود.

گاردنر اضافه می کند: چنین قانونی می توانست به هر کس این حق را بدهد تا از کودکان بدون ترس از دخالت والدین شان به هر گونه ای که می پسندند استفاده کند. به عبارت دیگر با وجود چنین قانونی شما نمی توانستید بطور قانونی مانع شوید فردی 40 ساله دختر و پسر 12 ساله شما را در صورتی که او راضی باشد، بفریبد. و می دانید که همواره کودکان و نوجوانان در برابر سوءاستفاده و انحراف بزرگسالان آسیب پذیر بوده اند. (3)

حال آنکه در روایات اسلامی از امام معصوم نقل می شود که می فرمایند: « عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ (علیه السلام) قَالَ: إِذَا تَزَوَّجَتِ الْبِكْرُ بِنْتَ تِسْعِ سِنِينَ فَلَيْسَتْ مَخْدُوعَةً». (4)

در صورتی که دختر باکره در سن 9 سالگی ازدواج کند فریب خورده نیست( چون مصلحت را خودش یا پدر و ولی اش لحاظ می کند) لذا فریب خورده به حساب نمی آید.

و این نشان دهنده این است که اسلام برای تمام ابعاد زندگی بشر مصلحت اندیشی نموده و خواستار جلوگیری از تباهی انسان است.


پی نوشت ها:

1. محمدی نژاد طولارود ، حسین، قانون مدنی، چاپ دوم 1395، تهران، نشرنگاره مینیاتور، ج دوم- در اشخاص، ص221.

2. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، محقق: حسینی جلالی، محمد رضا، موسسه آل البیت( علیهم السلام) لإحیاء التراث، 1416ق، قم- ایران، ج21، ص36.

3. گاردنر، جان ویلیام، جنگ علیه خانواده، مترجم: محمدی، معصومه، مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1387 ه ش، قم – ایران،صص 231 و 232.

4. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، محقق: حسینی جلالی، محمد رضا، موسسه آل البیت( علیهم السلام) لإحیاء التراث، 1416ق، قم- ایران، ج21، ص36.

 http://askdin.com/comment/1031607#comment-1031607