پرسش:
آیا با توجه به روایت: «رستگار حقیقی و واقعی کسی است که علی(علیه السلام) را در زمان حیات و وفاتش دوست داشته باشد» ممکن است شخصی پس از مرگ خود، محبتش نسبت به امیر المومنین(علیه السلام) زائل شود؟
پاسخ:
روایت مد نظر در غالب کتب روایی از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به این عبارت: «أَنَّ السَّعِيدَ كُلَّ السَّعِيدِ حَقَّ السَّعِيدِ مَنْ أَحَبَ عَلِيّاً فِي حَيَاتِهِ وَ بَعْدَ مَوْتِهِ وَ إِنَّ الشَّقِيَّ كُلَّ الشَّقِيِّ حَقَّ الشَّقِيِّ مَنْ أَبْغَضَ عَلِيّاً فِي حَيَاتِهِ وَ بَعْدَ وَفَاتِهِ؛ رستگار حقیقی و واقعی کسی است که علی(علیه السلام) را در زمان حیات و وفاتش دوست داشته باشد و نگون بخت واقعی و حقیقی کسی است که علی(علیه السلام) را در زمان حیات و پس از وفاتش دشمن بدارد.»(1) البته در برخی کتب نیز حضرت زهرا(سلام الله علیها) این روایت را از پیامبر(صلی الله علیه و آله) نقل کرده است.(2)
ضمیر موجود در دو کلمه « حَيَاتِهِ » و « مَوْتِهِ » به حضرت علی(علیه السلام) برمی گردد و معنای روایت اینطور می شود: «کسی که علی(علیه السلام) را در زمان حیات ایشان و پس از شهادتش دوست بدارد...» بنابراین کسی که در زمان حیات ایشان محب و دوستدارش باشد اما پس از شهادتش، این محبت را در دل نگه ندارد، مصداق رستگار واقعی نخواهد بود و همینطور است کسی که بغض ایشان را در زمان حیاتش داشته باشد اما پس از شهادت ایشان، دوستدار امیرالمومنین(علیه السلام) شود.
علاوه بر اینکه انسان هر شاکله ای را در این دنیا برای خود بسازد، با همان شاکله وارد عالم برزخ شده و مداوم در حال پیشرفت است نه اینکه پس از مرگ پس رفت کرده و داشته های خود را از دست بدهد. توصیه هایی که در دین مبین به درخواست رحمت و مغفرت برای مردگان شده یا اعمالی که متوفی در زمان حیات خود انجام داده و ثمرات این کار حتی پس از مرگ نیز برای او باقی است، همگی دلالت بر تکامل نفس انسان در عالم برزخ دارد. امام صادق(علیه السلام) در این باره می فرماید: «خِصَالٌ يَنْتَفِعُ بِهَا الْمُؤْمِنُ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهِ وَلَدٌ صَالِحٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ مُصْحَفٌ يُقْرَأُ مِنْهُ وَ قَلِيبٌ يَحْفِرُهُ وَ غَرْسٌ يَغْرِسُهُ وَ صَدَقَةُ مَاءٍ يُجْرِيهِ وَ سُنَّةٌ حَسَنَةٌ يُؤْخَذُ بِهَا بَعْدَهُ؛ چند خصلت است که مومن بعد از مرگ نیز از آنها سود می برد: فرزند صالحی که برای او استغفار کند، قرآنی که بعد او خوانده شود، چاهی که حفر کرده، درختی که کاشته، آبی که جاری کرده و سنت نیکویی که به یادگار گذاشته باشد.»(3) تمام این موارد حاکی از رشد معنوی متوفی پس از مرگ است و این موارد حتی بعد از وفات نیز برای او سودمند هستند.
بر اساس روایت دیگری نیز برخی شیعیان که قرآن خواندن بلد نباشند، در قبر به آنها قرآن آموخته می شود تا به این سبب درجات ایشان افزوده شود.(4)
این معنا علاوه بر مویدات قرآنی و روایی، در فلسفه نیز ثابت شده است که بر اساس حرکت جوهری، انسان یک سیر صعودی دارد و این سیر در عوالم دیگر نیز ادامه پیدا می کند.(5)
بنابراین با توجه به اینکه انسان پس از مرگ پسرفت نکرده و داشته های مثبت خود را از دست نمی دهد و همچنین قواعد ادبیات عرب، منظور روایت این است که خوشبخت و رستگار کسی است که امیرالمومنین(علیه السلام) را چه در زمان حیات ایشان و چه پس از شهادت دوست داشته باشد.
پی نوشت ها:
1. ابن بابويه، محمد بن على، الأمالي، كتابچى، تهران، چاپ ششم، 1376ش، ص182؛ همو، فضائل الشيعة، أعلمى، تهران، چاپ اول، بى تا، ص7؛ همو، علل الشرائع، كتاب فروشى داورى، قم، چاپ اول، 1385ش، ج1، ص144؛ طبرى آملى صغير، محمد بن جرير بن رستم، دلائل الإمامة، بعثت، ايران ؛ قم، چاپ اول، 1413ق، ص75؛ مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، دار إحياء التراث العربي، بيروت، چاپ دوم، 1403 ق، ج27 ؛ ص74.
2. عاملى نباطى، على من محمد بن على بن محمد بن يونس، الصراط المستقيم إلى مستحقي التقديم، المكتبة الحيدرية، نجف، چاپ اول، 1384 ق، ج2 ؛ ص50.
3. ابن بابويه، محمد بن على، الأمالي (للصدوق)، 1جلد، كتابچى - تهران، چاپ: ششم، 1376ش. ص169.
4. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق، ج2 ، ص606.
5. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، شواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1360ش، ص130.
http://askdin.com/comment/1031392#comment-1031392