پرسش:
چرا گوشت حیوان حلال گوشت اگر موقع ذبح رو به قبله نباشد و یا بسم الله گفته نشود نجس میشود؟ در صورتی که در این حالت تغییری در گوشت حیوان به وجود نمی آید؟
پاسخ:
تحریم گوشتهایى که نام خدا به هنگام ذبح آنها برده نشده و یا رو به قبله نبوده است(همان طور که در رساله ها بیان شده است) ، نه از نظر جنبه هاى بهداشتى است تا گفته شود چه اثرى در بردن نام خدا و یا رو به قبله است بلکه مربوط به جنبه هاى معنوى و اخلاقى و تحکیم پایه توحید و یگانه پرستى است. به این معنا که؛ مسلمان، حتّى در مسائل تغذیه باید تعهّد دینى را مراعات کند.
بنا بر این؛ گوشت گوسفندی که رو به قبله کشته می شود و نام خدا بر آن برده شده از نظر ظاهری با گوسفندی که بدون نام خدا بدون رعایت جهت قبله کشته شده است تفاوتی نمی کند بلکه مقاصد بلند و والای شارع مقدس است که این دو را در ذبح حیوانات لازم دانسته است.
توضیح :
در اسلام، براى ذبح حیوانات شرایطى مانند قطع چهار رگ گردن و گفتن بسم اللَّه در نظر گرفته شده، بطورى که اگر این شرایط انجام نگیرد، گوشت حیوانات قابل استفاده نیست؛ با استفاده از آیات الهی چنین به نظر میرسد که اسلام با این دستور مى خواهد توحیدحقیقی و عملی را تامین نماید.
حقیقت توحید لازم است در تمام امور و احوال و افعال و موضوعات گسترش پیدا کند، و از جمله آنها مأکولات است که خوراک انسان باید با برنامه توجه به خداوند و با ذکر نام او تهیه گشته، و جزء بدن انسان قرار بگیرد. چقدر خوب است که انسان همه أعمال خود را به ذکر نام خداوند متعال آغاز کرده، و از قلب خود نیز متوجّه این معنى باشد، تا عمل او نورانیّت پیدا کند. لذا دین اسلام از مسلمانان می خواهدکه از آیین بت پرستان که حیوانات خود را به نام «بت» سر مى بریدند؛ دوری گزیند و لذا، گفتن نام «خدا» را به عنوان جزئى از برنامه وسیعى که براى ریشه کن ساختن افکار بت پرستى طرح کرده، لازم دانسته است.
قران کریم بعد از آن که با بیانات گوناگونى حقیقت توحید، اثبات و بطلان شرک و بت پرستى را بیان می دارد به عنوان یکى از نتائج این مسئله دستور می دهدکه مسلمانان باید از خوردن گوشت حیواناتى که به نام بتها ذبح مى شد خوددارى کنند، و تنها از گوشت حیواناتى که به نام خدا ذبح مى گردید استفاده نمایند، زیرا مشرکان عرب یکى از عبادتهایشان این بود که براى بتها قربانى مى کردند و از گوشت آنها به عنوان تبرک مى خوردند و این موضوع یک نوع بت پرستى بوده است.لذا نخست مى گوید: از چیزهایى بخورید که نام خدا بر آن برده شده است اگر به آیاتش ایمان دارید:« فَکُلُوا مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنْ کُنْتُمْ بِآیاتِهِ مُؤْمِنِینَ».(1).یعنى ایمان تنها ادعا و گفتار و عقیده نیست بلکه باید در لابلاى عمل نیز آشکار گردد کسى که به خداى یکتا ایمان دارد تنها از این گوشتها مى خورد.« وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلى أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ» و از آنچه نام خدا بر آن برده نشده نخورید و این کار گناه است، و شیاطین به دوستان خود مطالبى مخفیانه القا مى کنند تا با شما به مجادله برخیزند و اگر از آنها اطاعت کنید شما هم مشرک خواهید بود!(2)
در آیات گذشته روى جنبه مثبت مساله یعنى خوردن از گوشتهاى حلال تکیه شده بود، ولى در این آیه- براى تاکید هر چه بیشتر- روى جنبه منفى و مفهوم آن تکیه نموده و مى گوید: از گوشتهایى که نام خدا به هنگام ذبح بر آنها برده نشده است نخورید (وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ)سپس با یک جمله کوتاه دوباره این عمل را محکوم کرده مى گوید: این کار فسق و گناه و خروج از راه و رسم بندگى و اطاعت فرمان خدا است (وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ)
و براى اینکه بعضى از مسلمانان ساده دل تحت تاثیر وسوسه هاى شیطانى آنها قرار نگیرند اضافه مى کند: شیاطین مطالب وسوسه انگیزى به طور مخفیانه به دوستان خود القا مى کنند، تا با شما به مجادله برخیزند (وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلى أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ).ولى به هوش باشید اگر تسلیم وسوسه هاى آنها شوید شما هم در صف مشرکان قرار خواهید گرفت (وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ).این مجادله و وسوسه شاید اشاره به همان منطقى باشد که مشرکان به یکدیگر القا مى کردند (و بعضى گفته اند مشرکان عرب آن را از مجوسیان آموخته بودند) که اگر ما گوشت حیوان مرده را مى خوریم به خاطر آن است که خدا آن را کشته و از حیوانى که ما مى کشیم بهتر است یعنى نخوردن مردار یک نوع بى اعتنایى به کار خدا است!.
غافل از آنکه آنچه به مرگ طبیعى مى میرد علاوه بر اینکه غالبا بیمار است، سر بریده نیست و خونهاى کثیف در لابلاى گوشتهاى آن مى مانند و مى میرند و فاسد مى شوند و گوشت را هم آلوده و فاسد مى کنند، به همین دلیل خداوند دستور داده تنها از گوشت حیواناتى بخورند که با شرایط خاصى ذبح شده و خون آن بیرون ریخته است.(3)
در آیه بعداستدلال این مطلب را بیان می فرماید: چرا از حیواناتى نمى خورید که نام خدا بر آنها گفته شده؟ در حالى که آنچه را بر شما حرام است خداوند شرح داده است:
«وَ ما لَکُمْ أَلَّا تَأْکُلُو مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ قَدْ فَصَّلَ لَکُمْ ما حَرَّمَ عَلَیْکُمْ «وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ»(4)
ازهمین رو،یکى از شرائط تذکیه حیوان آنست که ذبح کننده در حین عمل یا مقارن با آن نام خداوند را بر زبان جارى نماید و در صورت تخلّف عمدی، آن ذبیحه حرام است ولى اگر سهوی بود حرام نیست.
چنانچه در کافى از حضرت صادق (علیه السلام ) نقل نموده که سؤال شد از آن حضرت از مردی که ذبح نموده و نام خداوند را یاد ننموده فرمود اگر فراموش کرد هر وقت متذکر شد بگوید بسم اللّه على اوّله و آخره و نیز از آنحضرت روایت فرموده است که چون مسلمان ذبح نماید و فراموش کند ذکر نام خدا را بخور از ذبیحه او و نام خدا را بزبان جارى نما در وقت خوردن و نیز از آنحضرت نقل نموده است که سؤال نمودند از مردى که ذبح نمود و تسبیح یا تکبیر یا تهلیل یا حمد نمود خداوند را فرمود اینها همه اسماء خداوند است و بدیهى است قذارت و فساد غذاى مسلمان مانند گوشت مردار و یا غذاى مسموم و فاسد سبب قذارت خون و فساد سلولهاى بدن او شده و نیز پلیدى آنها سرایت بروح وى خواهد نمود و تیرگى و شقاوتى بر روح او عارض مى شود و این منافى با طهارت و پاکیزه گى همه جانبه اى است که اساس اسلام بر آنست با توجه به این که مخالفت با دستور اسلام و خوردن مردار پیروى از شعار بت پرستى و تبرى عملى از اسلام است.(5)
پی نوشت ها:
1- انعام :118 .
2-انعام: 121.
3- مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، اسلامیه تهران 1380، ج 5، ص:423 .
4- انعام : 119.
5-حسینی همدانی، انوار درخشان،تهران ، لطفی، 1404، ج6. ص60.
http://askdin.com/comment/1031623#comment-1031623