پرسش:
لیست آیات دعائی را به همراه با توضیح اینکه این دعا توسط کدام نبی بیان شده است ذکر کنید.
پاسخ:
آیاتی که در قرآن مجید در آن از خداوند متعال طلب و درخواستی صورت گرفته است، دعا و در برخی موارد حکم دعا را دارند. چه در ابتدای آنها واژه «ربّنا»، «اللهم» و... باشد، یا نباشد.
و شخص دعا کننده نیز در قرآن متفاوت است؛ گاه انسانی از صالحان و پیامبران است و گاه منافقی و اهل دوزخی که برای نجاتش از عذاب دعا می کند؛ گاهی شخصی برای خود و گاهی برای دیگران دعا می کند و در برخی موارد، خداوند خود دعایی را به پیامبرانش دستور می دهد.
این دعاها در قرآن بسیار زیاد است که ذکر همگی در اینجا ممکن نیست . لذا بنده به چند نمونه اشاره می کنم:
حضرت سليمان:
« رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ »(1)
پروردگارا ! مرا بر ان دار تا نعمتي را كه به من و پدر و ماردم ارزاني داشتي شكر كنم و عمل صالحي كه ميپسندي انجام دهم , و مرا به رحمت خويش در جمع بندگان شايسته ات در اور.
حضرت ابراهیم:
« وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هََذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ قَالَ وَمَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ».(2)
و چون ابراهيم گفت پروردگارا اين [سرزمين] را شهرى امن گردان و مردمش را هر كس از آنان كه به خدا و روز بازپسين ايمان بياورد از فرآوردهها روزى بخش فرمود و[لى] هر كس كفر بورزد اندكى برخوردارش مىكنم سپس او را با خوارى به سوى عذاب آتش [دوزخ] مىكشانم و چه بد سرانجامى است
حضرت نوح علیه السلام می گوید:
« رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِمَن دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِناً وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا تَبَاراً »(3)
پروردگارا بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنى كه در سرايم درآيد و بر مردان و زنان با ايمان ببخشاى و جز بر هلاكتستمگران ميفزاى.
مومنان می گویند:
« رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنتَ مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ »(4)
پروردگارا ! اگر فراموش كرديم يا به خطا رفتيم بر ما خرده مگير . بار الها ! و تكليف سخت بر ما بار مكن , چنان كه بر پيشينيان ما بار كردي . بارالها ! و انچه تاب انرا نداريم بر دوش ما مگذار , و از ما درگذر , و ما را بيامرز , و بر ما رحم كن كه مولاي ما تويي , پس ما را بر گروه كافران ياري و پيروزي ده .
دعاى همسر فرعون
« رَبِّ ابْنِ لى عِنْدَكَ بَیْتاً فِى الْجَنَّةِ وَ نَجِّنى مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنى مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمینَ »(5)؛ بارالها، براى من نزد خودت در بهشت خانهاى بساز، و مرا از فرعون و كردارش نجات ده، و مرا از قوم ستمكار رهایى بخش.
دعاى آدم و حوا
« رَبّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكونَنَّ مِنَ الخاسِرینَ »(6)؛ بارالها، ما به خود ستم كردیم ـ كه نافرمانى تو كردیم ـ اگر ما را نیامرزى و به ما رحم نكنى ما از زیانكاران خواهیم بود. »
دعاى حضرت ایّوب (ع)
« أَنّى مَسَّنِى الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ »(7)؛ بارالها، ضرر و زیان به جان من رسید و تو ارحم الراحمین هستى.
دعاهاى حضرت یوسف (ع)
« رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَى مِمّا یَدْعُونَنى إِلَیْهِ وَ إِلاّ تَصْرِفْ عَنّى كَیْدهُنَّ أصْبُ إِلَیْهِنَّ وَ أَكُنْ مِنَ الْجاهِلینَ »(8)؛ بارالها، زندان براى من دوست داشتنى‌تر است از گناهى كه مرا به سوى آن فرا مى‌خوانند، اگر مكر زنان را از من مگردانى با آنان درآمیزم و از جاهلان خواهم بود.
« رَبِّ قَدْ آتَیْتَنِى مِنَ المُلْكِ وَ عَلَّمْتَنِى مِنْ تَأْوِیلِ الأَحادِیثِ فاطِرَ السَّمـواتِ وَالأَرضِ أَنْتَ وَلِیّى فِى الدُّنْیا وَالآخِرَةِ تَوَفَّنى مُسْلِماً وَ أَلْحِقْنِى بِالصّالِحینَ »(9)؛ بارالها، تو به من ریاست دادى، و تعبیر خواب را تو به من آموختى، اى آفریننده آسمانها و زمین، تو ولى و سرپرست من در دنیا و آخرت هستی، مرا مسلمان بمیران و به نیكوكارانم بپیوند.
پی نوشت ها:
1. نمل ايه 19.
2. بقره آیه 126.
3. نوح آیه 28.
4. بقره آیه 286.
5- تحریم/ آیه 11.
6- اعراف، آیه 23.
7- انبیاء/ آیه 83.
8- یوسف/ آیه 33.
9- یوسف، آیه 101.
معرفی منابع بیشتر:
65 دعای قرآنی که با ربنا شروع شده:
http://www.askquran.ir/showthread.php?t=34622
و فهرست موضوعی دعاهای قرآن:
https://hawzah.net/fa/Book/View/4529...B1%D8%A2%D9%86
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64793&p=1014722&viewfull=1#post10...