سؤال:
وجه آن که برخی در خواب، رؤیاهای صادقه و برخی غیرصادقه مي‌بینند چیست و چگونه می‌توان رؤیاهای صادقه را تقویت کرد؟
پاسخ:
موضوع رؤیاهای صادقه حکایت از آن دارد که تمام امور از گذشته و حال و آینده همه در عالم مافوق طبیعت و در لوح محفوظ و دفتر آفرینش مضبوط بوده و بدون کم و زیاد در عالم خارج محقق مي‌شوند. اگر چنین نبود، چگونه انسان در رؤیا از آن مطلع می‌گشت.
در رؤیا، قوه‌ی مثال متصل انسانی (ترجمه‌ی راحت‌تر آن همان قوه‌ی مصوره انسان) به عالم مثال مطلق متصل می‌شود.
عالم مثال مطلق، عالمی بالاتر از عالم ماده است (مافوق عالم ماده است) که از قیود کمتری نسبت به عالم ماده برخوردار است
مثلا در دنیا باید اتفاقی که در سی سال دیگر می‌افتد بعد از گذشت سی سال به وقوع می‌پیوندد؛ اما در عالم مثال نیازمند به این گذر زمان نیست.
آنگاه برخی اوقات گوشه‌هایی از حوادث در رؤیاهای صادقه به نمایش گذاشته می‌شود -حالا یا نیازمند تعبیر هم هستند یا نیستند-.
در سخنی منقول از پیامبر صلی الله علیه و آله خوابها به سه دسته تقسیم می‌شوند:
«الرؤیا ثلاث: الرُّؤْيَا ثَلَاثٌ فَالرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ بُشْرَى مِنَ اللَّهِ وَ الرُّؤْيَا مِنْ تَحْزِينِ الشَّيْطَانِ وَ الرُّؤْيَا مِمَّا يُحَدِّثُ الرَّجُلُ نَفْسَه»[1]
خوابها سه دسته اند: دسته‌ای که بشارتهایی از جانب خداوند است؛ دسته‌ای شیطانی است که در انسان موجب تشویش شده موجب ازدیاد وسوسه‌ها می‌گردد؛ و دسته سوم نیز اموری است که به خاطر پر کردن فضای فکری انسان، رؤیاهای انسان را اشغال می‌کند -از باب شتر در خواب بیند پنبه دانه-.
به نظر می‌رسد هر گاه مؤمن ایمانش بیشتر باشد خوابهای صادقش بیشتر است چرا که معمولا انسان در خواب، بهتر درک معانی می‌کند. این که هر چه ایمان انسان بیشتر باشد خوابهای صادقه اش بیشتر است به این جهت است که رؤیاها از قوه‌ی مصوِّره‌ی انسان بر می‌خیزند.
پس هر چه ایمان شخص بیشتر باشد قوه‌ی مصوره قوی‌تر خواهد شد.
کارکرد دیگر ایمان قوی در انسان بدین گونه است که انسان را از شواغل دنیایی و مادی دور نگه می‌دارد.
همین که انسان از این شواغل (چه به صورت ارادی و چه به صورت غیر ارادی) دور ماند، به راحتی می‌تواند از طریق مثال متصلش، به عالم مثال منفصل راه یابد که شمه‌ای از این راه‌یابی به صورت رؤیای صادقه نمودار می‌شود. البته عده‌ای که قوی‌تر اند، نه در خواب بلکه در بیداری از برخی حوادث اطلاع می‌یابند و این به جهت پیوندشان با عوالم بالاتر است.
در مقابل، انحراف مزاج روحانی از اعتدال، انسان را به ورطه رؤیاهای شیطانی خواهد انداخت.
دسته سوم بر اثر غلبه موضوعی خاص بر فکر و روان انسان است.
گفتنی است رؤیاهای صادقه در دو چیز از یکدیگر متمایز می‌شوند؛ یکی در زمان به وقوع پیوستن مفاد آن و دیگر، در نیازمندی و عدم نیازمندی به تعبیر.
«تعبیر» به معنای همان ترجمه‌ی رؤیاهاست؛ زیرا برخی رؤیاها، عیناً همانگونه که دیده شده در خارج محقق می‌شوند اما برخی، تعبیرشان محقق می‌شوند.
در احادیث، یکی دیگر از عوامل رؤیاهای صادقه، راستگویی است بطوری که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود:
«أصدقکم رؤیا أصدقکم حدیثاً»[2]
صادق‌ترین رؤیا از آن راستگوترین افراد است.
از دیگر عوامل رؤیاهای صادقه، ریاضتهای شرعی است؛
«گویند نفْس، مثال آینه است وقتی به ریاضات پاک گردید رو به هر کجا آرد و همت بر آن گمارد در آن عکس می‌اندازد و ممکن است [ با این حالت] به قوت نفسانی تأثیر در نفوس دیگران کند، و خارق العاده‌ای از خود نشان دهد لکن چون ناشی از قوای نفسانی است از حدود نفس بیرون نمی‌رود ...».[3]
در پایان ذکر این نکته بجاست که رؤیاها یکی از آیات بزرگ الهی به شمار می‌رود چرا که خواب، هم نمونه مرگ است و هم نمونه عالم برزخ و نشان می‌دهد که در انسان قوای دیگری غیر از قوای جسمانی هست که در خواب به آن می‌بیند و می‌شنود و احساس می‌کند. (إن فی ذلک لآیات لقوم یتفکرون).
نتیجه:
عمدتا مزاج جسمانی و روحانی هر چه صاف‌تر و نورانی تر باشد رؤیاها شفاف‌تر و صادق‌ترند. ایمان به خدا و راستگویی و ریاضتهای شرعی –مانند روزه- یکی از عوامل تحقق‌بخش آن است.
منابع
[1]. مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳ق)؛ بحارالانوار؛ تصحیح جمعی از محققان؛ چ دوم؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی؛ ج ۵۸؛ ص ۱۹۲.
[2]. ابن قاریاغدی، محمد حسین (۱۳۸۷ش)؛ البضاعة المزجاة (شرح کتاب الروضة من الکافی)؛ تصحیح احمدی جلفایی؛ قم: دارالحدیث؛ ج۲، ص ۹۳.
[3]. امین، نصرت بیگم (بی‌تا)؛ تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن؛ بی‌نا: بی‌جا؛ ج۱۳؛ ص ۱۶۲.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64408&p=1014461&viewfull=1#post10...