آیا این بلا را هم خداوند کفاره گناهان قرار می دهد؟

سوال:
من شنیده ام هنگامی که مومنی گناهی انجام می دهد خداوند بلایی بر او نازل می کند تا کفاره گناهش شود و در همین دنیا پاک شود
حال سوال من این است که موقعی کفاره گناهان می باشد که خداوند این بلا را نازل کند؟
سوال دیگر من این است موقعی کسی اشتباهی انجام می دهد و بلایی سر او می آید و مقصر خودمان هستیم.
آیا این بلا را هم خداوند کفاره گناهان قرار می دهد یا خیر؟
آیا امکان دارد بلایی سر انسان بیاید که خودش مقصر باشد ولی خداوند اسباب را طوری تنظیم کند که این بلا سر او بیاید، شاید برگردد به سمت خدا؟


جواب:
طبق آیات و روایات هر بلایی که به انسان می رسد به واسطه عملکرد و گناهان و بدی خود اوست (مگر بلایی که بر اولیای الهی نازل می شود که به خاطر گناهانشان نیست بلکه برای ترفیع درجه به آنها بلا نازل می شود) قرآن می فرماید: «وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ» و آنچه از رنج و مصائب به شما می‌رسد همه از دست (اعمال زشت) خود شماست در صورتی که خدا بسیاری از اعمال بد را عفو می‌کند.(1)

قرآن فساد و نابسامانی هایی که روی زمین رخ می دهد را هم معلول عملکرد انسان می داند:«ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ» «فساد در خشکى و دریا به خاطر اعمال مردم آشکار شد خداوند مى‏‌‌‌خواهد نتیجه قسمتى از اعمال آنها را به آنها بچشاند شاید بیدار شوند و به سوى او باز گردند». (2)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: امیر المؤمنان (علی) (علیه السلام) به عبدالله بن یحیی فرمود:
حمد و سپاس خدایی را سزاست که رنج و محنت شیعیان ما را در دنیا سبب پاک شدن گناهانشان قرار داده است تا به وسیله آن، طاعات و عباداتشان سالم مانده و مستحق ثواب گردند. عبدالله بن یحیی گفت: ای امیر مؤمنان! آیا ما به واسطه گناهان خود فقط در دنیا مجازات می شویم؟ امام فرمود: آری، آیا این سخن رسول خدا (صلی الله علیه وآله) را نشنیده ای که فرمود: دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است؟ همانا خداوند شیعیان ما را به واسطه ابتلای به رنج و محنت و نیز با بخشیدن آنان از گناهان پاک می گرداند؛ همان گونه که خداوند متعال می فرماید: هر چه که از مصیبت ها به شما می رسد به خاطر آن چیزی است که به دست خود کرده اید و خداوند مقدار زیادی را نیز می بخشد. تا وقتی وارد قیامت می شوند، به سبب طاعات و عبادات فراوان، مستحق پاداش و اجر و ثواب گردند.(3)
پس هر مشکل و بلایی که در مسیر زندگی برای ما رخ می دهد به خاطر عملکرد ماست و خدا برای مومنین این بلاها را به عنوان کفاره گناه محسوب می فرماید. در کنار این بلاها و اتفاقاتی که معلول عملکرد خود ماست خدا یک سری بلا و امتحان را نیز به صورت عمومی در زندگی بشر به عنوان آزمایش قرار می دهد (البته این بلاها طبیعی عالم دنیا است ؛ مرگ؛ نقص در اموال و انفس و ...) و این بلاها را به خود نسبت می دهد و آن را مورد آزمایش انسان ها دانسته و آنها را به صبر بر آنها دستور می دهد:

«وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ» « قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوه‏‌ها، آزمایش مى‏‌کنیم و بشارت ده به استقامت‌‏کنندگان!» (4)

در کنار این دو نوع بلا یکسری بلاهایی هست که اختصاصی مومنین و برای پاک شدن آنها از همه انواع گناهان است؛

در حدیثى از امام باقر (علیه السلام) آمده است که: «انّ اللّه عزّ و جلّ لیتعاهد المؤمن بالبلاء کما یتعاهد الرّجل اهله بالهدیّة من الغیبة» «خداوند از بنده مؤمنش تفقّد مى‌‏کند و براى او بلاها را اهداء مى‌‏نماید همانطورى که مرد در سفر براى خانواده خودش هدیه‌‏‌اى مى‌‌‏فرستد.»(5)

در حدیث دیگر از حضرت امام صادق (علیه السلام) آمده است: «انّ اللّه اذا احبّ عبدا غتّه بالبلاء غتّا» «خدا زمانى که بنده‌‌‏اى را دوست بدارد او را در دریاى شدائد غوطه‌‏‌ور مى‌‌‏سازد».(6)

یعنى همچون مربّى شنا که شاگرد تازه کار خود را وارد آب مى‏‌کند تا تلاش کند و دست و پا بزند و در نتیجه ورزیده شود و شناگرى را یاد بگیرد؛ خدا هم بندگانى را که‏ دوست مى‌‏‌دارد و مى‌‌‏خواهد به کمال برساند، در بلاها غوطه‌‌‏ور مى‌‏سازد.

این بلاها به خاطر این است که خدا مومن را دوست دارد و نمی خواهد که در دنیا دچار غفلت و یا گناه شود برای همین او را با بلاها هوشیار و پاک می کند درباره حضرت داوود در قرآن آمده است:
«... مَّا هُمْ وَظَنَّ دَاوُودُ أَنَّمَا فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَخَرَّ رَاكِعًا وَأَنَابَ فَغَفَرْنَا لَهُ ذَٰلِكَ» (7)
داوود دانست که ما او را سخت امتحان کردیم. در آن حال از خدا عفو و آمرزش طلبید و با تواضع و فروتنی به درگاه خدا بازگشت. خدا هم او را از آن گفته عفو کرد.
امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
ان العبد اذا کثرت ذنوبه و لم یجد ما یکفرها به ابتلاه الله عزوجل بالحزن فی الدنیا لیکفرها به فان فعل ذلک به و الا فعذبه فی قبره؛ لیلقاه الله عزوجل یوم یلقاه و لیس شی ء یشهد علیه بشی ء من ذنوبه.
وقتی بنده (مؤمن)، گناهانش زیاد شود و چیزی نباشد که کفاره گناهان او باشد، خداوند او را به حزن و اندوه در دنیا مبتلا می کند تا کفاره گناهان او باشد؛ پس اگر به حزن و اندوه مبتلا نشود، خداوند او را در قبرش عذاب می کند تا روز قیامت که خدای عزوجل را ملاقات می کند چیزی از وزر و وبال او باقی نمانده، تا علیه او گواهی دهد و سبب عذاب او گردد.(8)
در درجه اول، اعمال حسنه از بین برنده سیئات و گناهان است.(9)
در درجه دوم، حزن و اندوه (بلا) و در مرحله بعد، عذاب قبر، همه این ها برای آن است که بنده مؤمن در روز قیامت اهل عذاب نباشد؛ چون یا گناهان خود را جبران و یا مجازات آن را در دنیا (در قالب بلا) و یا در عالم قبر تحمل کرده است که قاعدتاً سبک تر بوده و تحمل آن آسان تر است.

در روایت آمده است: وقتی آیه 123 سوره مبارکه نساء(مَن یَعمل سُوءاً یُجز بِه) نازل شد، بعضی گفتند: بعد از نزول این آیه چگونه شاد باشیم؟ پیامبر فرمود:
المصائب و الأمراض و الأحزان فی الدنیا جزاء؛(10)
مصیبت ها، بیماری ها و حزن ها در دنیا جزاست.
مرحوم فیض کاشانی (رحمه الله) ذیل این حدیث می فرماید: معنای این کلام این است که، تمام آنچه به تو می رسد کفاره گناهان تو خواهد بود.(11)

بنابر این هر بلایی که بر انسان مومن وارد می شود می تواند کفاره گناهان او باشد هر چند که بر اثر کوتاهی خود باشد البته خداوند، انسان را آزاد آفریده، چرا که آزادى رمز تکامل و ترقّى ماست ولى این انسان است که گاهی از آزادى خود سوءِ استفاده مى‏‌کند، جنگ و کشتار، ظلم و ستم بر دیگران روا مى‏ دارد و نتیجه این ظلم و ستم به صورت نابسامانى‏‌هاى‏ اجتماعى خودنمایى مى‌‏کند.

قرآن مجید در یک جمله کوتاه و پر معنى مى‌‏فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئًا وَلَٰكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ»؛ «خداوند کم‌‏ترین ظلمى به کسى نمى‏‌کند ولى مردم به خویشتن ظلم و ستم روا مى‌‏دارند». (12) (13)

پس انسان مومن تا جایی که می تواند باید برای اصلاح امور خود و جامعه اش تلاش کند و اگر ناخواسته مشکلی هم برای او (حتی به سوء اختیار خود) پیدا شد آن گرفتاری به عنوان کفاره گناهانش محسوب می شود فقط مهم این است که انسان در مدار ایمان باقی مانده و از آن خارج نشود.

نکته:
بلاهایی که به انسان می رسد علت های متعددی می تواند داشته باشد یا به خاطر عقوبت گناه است یا به خاطر ترفیع درجه است یا به عنوان کفاره گناه است و یا بر اثر عوامل طبیعی است و یا به خاطر سوء اختیار دیگران است و ... بنابراین بلاها علل متعددی دارد ما با علم ناقص خود نمی توانیم به علت آن پی ببریم فقط بنابر آیه قرآن مامور به صبر دربرابر مصائب هستیم و اگر صبر پیشه کردیم خدا همین بلا را (هر چند که به واسطه عملکرد بد ما نیز باشد) زمینه ای برای آمرزش و غفران خود می کند و این بلا که در کنار آن صبر آمده موجب پیشرفت معنوی انسان می شود.
گاهی ما بر اثر سوء اختیار موجب نزول بلایی به زندگی خود می شویم حال که متنبه شده ایم و از آن کار پشیمان شده ایم اگر بر بلایی که سوء اختیار ما موجب شده است صبر کنیم همین بلا موجب آمرزش گناهان ما نیز می شود.
مثلا جوانی بر اثر بی احتیاطی در موتور سواری و نداشتن کلاه ایمنی تصادف کرده و سرش آسیب می بیند و یک عمر باید بر اثر این بی احتیاطی خود ؛روی ویلچر بنشیند درست است که این بلا بر اثر سوء اختیارش بوده است اما حال که متنبه شد اگر بر این بلا صبر کند خدا همین بلا را موجب آمرزش او قرار می دهد.
نکته پایانی: همه کارهایی که در عالم انجام می شود به نحوی فعل خداست و به خدا بر می گردد اما گاهی انتساب آن به انسان به عنوان فاعل قریب و این که انسان موجودی مختار است می باشد و از این رو فعل قبیحی که رخ می دهد فعل انسان تلقی می شود و الا همه کارها و اتفاقات عالم به خدا منتسب است.


پی نوشت:
1- شورا: 30
2- روم:41.
3- مجلسی، بحارالانوار، تراث، ج 67، ص 232، ح 48؛ «قال الصادق (علیه السلام): قال أمیر المؤمنین (علیه السلام) لعبد الله بن یحیی:الحمد لله الذی جعل تمحیص ذنوب شیعتنا فی الدنیا بمحنتهم لتسلم بها طاعاتهم، و یستحقوا علیها ثوابها - فقال عبد الله بن یحیی: یا أمیر المؤمنین! و انا لانجازی بذنوبنا الا فی الدنیا؟ قال: - نعم، أما سمعت قول رسول الله (صلی الله علیه وآله): الدنیا سجن المؤمن و جنة الکافر؟ ان الله تعالی یطهر شیعتنا من ذنوبهم فی الدنیا بما یبتلیهم به من المحن، و بما یغفره لهم فان الله تعالی یقول: "و ما أصابکم من مصیبة فبما کسبت أیدیکم و یعفوا عن کثیر" حتی اذا وردوا القیامة توفرت علیهم طاعاتهم و عباداتهم»
4- بقره: 155.
5- مجلسی، بحار الانوار، چاپ كمپانى، ج 15، ص 56.
6- کلینی، الکافي، اسلامیه، ج 2 , ص 253.
7- ص: 24.
8- مجلسی، بحارالانوار،تراث، ج 67، ص 235.
9- هود: 114؛ «ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکری للذاکرین».
10- سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر المأثور،سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، ج 2، ص 697.
11- ملا محسن فیض کاشانی، المحجة البیضاء، نشر آستان قدس، ج 7، ص 232: «یعنی ان جمیع ما یصیبک یکون کفارة لذنوبک».
12-یونس:44
13- آیت الله مکارم شیرازی، 50 درس اصول عقائد براى جوانان، انتشارات جوان، ص 93.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=64540&p=1011604&viewfull=1#post10...