سؤال:
در کتاب اسرارالشهاده تالیف «سیدکاظم رشتی»آمده است که: خداوند از تمامی اهل بیت راجع به مصائبی که برایشان پیش میاید عهد وپیمانی گرفته اند مخصوصا در مورد حضرت صاحب الزمان. می خواستم بفرمایید منبعی که مولف کتاب از آن نقل می کنند چیست؟ و آیا چنین روایاتی در سایر کتب داریم؟ و اگه وجود دارند از نظر سندی ومتنی چنین روایاتی معتبر هستند؟
پاسخ:
مطلب نقل شده در کتاب: «اسرار الشهادة»، فاقد استناد بوده و چنین متنی در روایات معصومین (علیهم السلام) که در دسترس است موجود نیست؛ هر چند محتوای کلی آن (اخذ پیمان در راستای انجام رسالت و صبر بر تکلیف و مصائب و ابتلائات دنیوی) منطبق بر آیات قرآن کریم (1) و روایات معصومین (علیهم السلام) است.
مرحوم کلینی (م329هـ) در کتاب «الکافی» روایتی را نقل نموده که نزدیک به مضمون خبر مذکور است: «بَعْضُ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِیرٍ الرَّقِّی قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ مَا مَعْنَى السَّلَامِ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمَّا خَلَقَ نَبِیهُ وَ وَصِیهُ وَ ابْنَتَهُ وَ ابْنَیهِ وَ جَمِیعَ الْأَئِمَّةِ وَ خَلَقَ شِیعَتَهُمْ أَخَذَ عَلَیهِمُ الْمِیثَاقَ وَ أَنْ یصْبِرُوا وَ یصَابِرُوا وَ یرَابِطُوا وَ أَنْ یتَّقُوا اللَّهَ ...».(2)
«داود بن كثیر رقی گوید: به امام صادق (علیه السّلام) گفتم: درود بر رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) چه معنى دارد؟ در پاسخ فرمود: به راستى چون خداى تبارك و تعالى پیامبر خود را با وصى او و دخترش و پسرش و همه ی ائمه را آفرید و شیعیان آنها را هم آفرید، از آنها پیمان گرفت و اینكه باید شكیبا باشند و در برابر دشمنان ایستادگى كنند و مرزدارى نمایند و اینكه نسبت به خدا پرهیزكار باشند...».
در روایت دیگری به نقل از حضرت موسی بن جعفر از پدران بزرگوارش (علیهم السلام) آمده است: «رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله) امير مؤمنان على بن ابى طالب، و فاطمه، و حسن، و حسين (عليهم السّلام) را گرد آورده در را به روى خود و آنان بست و فرمود: اى خاندان من و اى خاصّان درگاه خدا! هرآينه خداى سبحان به شما سلام مى رساند- اين جبرئيل است كه با شما در اينجا حضور دارد- و مى فرمايد. من دشمنان شما را سبب آزمايشتان قرار داده ام، چه مى گوييد؟
عرض كردند: «اى رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله)! ما در برابر فرمان و قضاى خداوندى صبر خواهيم كرد تا آن روز كه بر او وارد شده همه پاداش بزرگ او را دريابيم، زيرا از او شنيده ايم كه به صابران همه خير كامل را مژده مى دهد» رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله) چون سخن آنان را شنيد، آنچنان گريست كه ناله او از بيرون خانه شنيده شد. پس اين آيه نازل شد:«وَ جَعَلْنا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَ تَصْبِرُونَ وَ كانَ رَبُّكَ بَصِيرا»؛(3) «ما بعضى از شما را سبب آزمايش بعضى ديگر گردانيديم آيا صبر مى كنيد؟ و پروردگارت آگاه است». بر اينكه آنان صبر خواهند كرد، يعنى (او مى داند كه) اينان- صلوات خدا بر آنان باد- آنچنان كه گفتند، صبر خواهند فرمود.(4)
در مورد اعتبار سندی این روایات می گوئیم:
هر چند ممکن است این اخبار به اعتبار تک تک اسانیدشان دچار ضعف سندی بوده باشند؛ اما به اعتبار مجموع و یا به اعتبار اینکه موضوع این اخبار فقهی نبوده امر آنها سهل خواهد بود.
پی نوشت:
1. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون»، (آل عمران/200)؛ «وَ لَقَدْ عَهِدْنا إِلى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْما»، (طه/115)؛ «فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُل،(الاحقاف/35)؛ «وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثاقَهُمْ وَ مِنْكَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى وَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَ أَخَذْنا مِنْهُمْ مِيثاقاً غَلِيظاً»، (الاحزاب/7)، و...
2.کلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، 8جلد، ج1،ص452، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
3. الفرقان/20.
4. المجلسي، محمد باقر، بحار الأنوار، ج24، ص219، باب 57 ما نزل فيهم عليهم السلام من الحق و الصبر و الرباط و العسر و اليسر، دارالکتب الاسلامیة: «عَنْ عِيسَى بْنِ دَاوُدَ النَّجَّارِ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ (علیه السلام) قَالَ: جَمَعَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله) أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ أَغْلَقَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ الْبَابَ وَ قَالَ يَا أَهْلِي وَ أَهْلَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقْرَأُ عَلَيْكُمُ السَّلَامُ وَ هَذَا جَبْرَئِيلُ مَعَكُمْ فِي الْبَيْتِ يَقُولُ إِنِّي قَدْ جَعَلْتُ عَدُوَّكُمْ لَكُمْ فِتْنَةً فَمَا تَقُولُونَ قَالُوا نَصْبِرُ يَا رَسُولَ اللَّهِ لِأَمْرِ اللَّهِ وَ مَا نَزَلَ مِنْ قَضَائِهِ حَتَّى نَقْدَمَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ نَسْتَكْمِلَ جَزِيلَ ثَوَابِهِ فَقَدْ سَمِعْنَاهُ يَعِدُ الصَّابِرِينَ الْخَيْرَ كُلَّهُ فَبَكَى رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله) حَتَّى سُمِعَ نَحِيبُهُ مِنْ خَارِجِ الْبَيْتِ فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ وَ جَعَلْنا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَ تَصْبِرُونَ وَ كانَ رَبُّكَ بَصِيراً أَنَّهُمْ سَيَصْبِرُونَ؛ أَيْ سَيَصْبِرُونَ كَمَا قَالُوا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ».