پرسش:
قرآن کریم می فرماید:«أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ» و در جایی دیگر می فرماید:«وَخَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ »
از طرفی می فرماید خداوند همه چیز را از آب خلق کرده است و از طرفی می فرماید جن را از آتش خلق کرده و یا فرشتگان را از نور آفریده است ! این آیات چگونه با هم قابل جمع هستند؟
پاسخ:
خداوند متعال می فرماید:«أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ؛ (1) آيا كسانى كه كفر ورزيدند ندانستند كه آسمان‌ها و زمين هر دو به هم پيوسته بودند، و ما آن دو را از هم جدا ساختيم، و هر چيز زنده‌اى را از آب پديد آورديم؟ آيا [باز هم] ايمان نمىآورند؟
واژه «وَجَعَلْنَا » یعنی ما قرار دادیم. در این کلمه دو مفهوم مستتر است، یکی این که اشیاء یا شیء مورد بحث قائم بالذات و ازلی نبوده و دیگر این که از هیچ (عدم) و یا اتفاقی و تصادفی (بدون فاعل) نیز به وجود نیامده است، بلکه «ما» چنین قرار دادیم. و البته بدانیم که «ما» همیشه ضمیر جمع نیست، بلکه مُلک و سلطنت و مقام جبروت را نیز می‌رساند.
آیت‌الله مکارم شیرازی درباره آفرینش جنبندگان از آب، می گوید:
منظور، پیدایش نخستین موجود است؛ زیرا طبق بعضى روایات اسلامى اولین موجودى که خدا آفرید، آب بود، سپس انسان‌ها، طبق فرضیه‌هاى علمى جدید نیز، نخستین جوانه حیات در دریاها ظاهر شده است.
و یا آن که مقصود این است که در حال حاضر، ماده اصلى موجودات زنده و قسمت عمده ساختمان آن‌ها را آب تشکیل مى‌دهد، هیچ موجود زنده‌اى نمى‌تواند بدون آب به حیات خود ادامه دهد
اينكه بعضى ايراد كرده اند كه آفرينش فرشتگان و جن با اينكه موجودات زنده اى هستند مسلما از آب نيست، پاسخش روشن است، زيرا هدف موجودات زنده اى است كه براى ما محسوس است(2)
هم چنین علامه طباطبایى قایل است که اشیاى زنده از آب خلق شده‌اند، پس آب، ماده حیات است.(3)
افزون بر این این که می فرماید فرشتگان را از نور خلق کردم یا انسان را از خاک (گِل) خلق کردم و یا جنّ را از آتش آفریدم. باید دقت نمود "حیات" با "خلقت" متفاوت است. مثل این که گیاه از زمین می‌روید، اما حیاتش به آب بستگی دارد. پس اگر گفته شد که خدا حیات انسان در زمین را در آب و هوا قرار داد، معنایش این نیست که انسان را از آب و هوا خلق کرده است
ایشان باز می فرماید: شايد واقع شدن اين مضمون در سياقى كه در آن آيات محسوس را مى شمارد، باعث شود كه حكم در آيه شريفه منصرف بغير ملائكه، و امثال آنان باشد، ديگر دلالت نكند بر اينكه خلقت ملائكه و امثال آنان هم از آب باشد، و اما مساله مورد نظر آيه شريفه، يعنى ارتباط زندگى با آب، مساله اى است كه در مباحث علمى به خوبى روشن شده و به ثبوت رسيده است.(4)
پی نوشت ها
- الأنبیاء/ 30
- ر.ک:ناصر مکارم شیرازى و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 13، ص 369 و ج 14، ص 508.
- ر.ک: سید محمد حسین طباطبایى، ترجمه تفسیر المیزان،قم، انتشارات اسلامی، ج 14، ر.ک:ص 393.
- تفسیر المیزان، همان.
- http://www.askdin.com/showthread.php?t=64339&p=1009167&viewfull=1#post10...