پیامبر اسلام(ص) چگونه به شهادت رسیدند؟

پرسش:
آیا پیامبر(صلی الله علیه واله) به شهادت رسیدند اگر آری چگونه؟
 

پاسخ:
در بسیاری از منابع شیعه وسنی روایات و گزارشهایی است که از مجموع آن پی به شهادت حضرت پیامبر(صلی الله علیه واله) می بریم. در اینجا به برخی از آنها اشاره می شود.
روایت اول: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَمَّتِ الْيَهُودِيَّةُ النَّبِيَّ ص فِي ذِرَاعٍ وَ كَانَ النَّبِيُّ(صلی الله علیه واله )ص يُحِبُّ الذِّرَاعَ وَ الْكَتِفَ وَ يَكْرَهُ الْوَرِكَ لِقُرْبِهَا مِنَ الْمَبَالِ. (1)
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: چون پیامبر اسلام (صلی الله علیه واله) ، ذراع (یا سر دست) گوسفند، را دوست می داشتند، یک زن یهودی با اطلاع از این موضوع ایشان را با این بخش از گوسفند مسموم نمودند

در این روایت، به مسمومیت پیامبر (صلی الله علیه واله) تصریح شده، اما در آن اشاره ای نشده است که آیا ایشان بر اثر این سم به شهادت رسیده اند یا خیر؟
روایت دوم: أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَمَّتِ الْيَهُودِيَّةُ النَّبِيَّ ص فِي ذِرَاعٍ قَالَ وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه واله)ص يُحِبُّ الذِّرَاعَ وَ الْكَتِفَ وَ يَكْرَهُ الْوَرِكَ لِقُرْبِهَا مِنَ الْمَبَالِ قَالَ لَمَّا أُوتِي بِالشِّوَاءِ أَكَلَ مِنَ الذِّرَاعِ وَ كَانَ يُحِبُّهَا فَأَكَلَ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ قَالَ الذِّرَاعُ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص إِنِّي مَسْمُومٌ فَتَرَكَهُ وَ مَا ذاك [زَالَ‏] يَنْتَقِضُ بِهِ سَمُّهُ حَتَّى مَاتَ (صلی الله علیه واله) (2)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: "پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) در جریان جنگ خیبر مسموم شده و هنگام رحلتشان بیان فرمودند که لقمه ای که آن روز در خیبر تناول نمودم، اکنون اعضای بدنم را نابود نموده است و هیچ پیامبر و جانشین پیامبری نیست، مگر این که با شهادت از دنیا می رود"

در این روایت، علاوه بر تصریح به مسموم شدن رسول خدا (صلی الله علیه واله) و شهادت ایشان در پی مسمومیت، به اصلی کلی نیز اشاره می شود که مرگ تمام پیامبران و اوصیا با شهادت بوده و هیچ کدام، با مرگ طبیعی از دنیا نمی روند! روایات دیگری نیز وجود دارد که این اصل کلی را تقویت می نماید(3) بسیاری از دانشمندان شیعه، با استفاده از این اصل کلی، نیازی به جست و جوی مورد به مورد در ارتباط با چگونگی شهادت هر کدام از معصومان علیهم السلام احساس نمی کنند (4) بر این اساس، هر چند دلیل متقنی بر شهادت پیامبر (صلی الله علیه واله) نیز ارائه نشود، باز هم می توان معتقد بود که رحلت ایشان طبیعی نبوده است!
این مطلب اختصاصی شیعه نیست و در منابع اهل سنت نیز روایات و گزارشهایی در این باره وجود دارد(5)

بدین ترتیب، از مجموع روایات نقل شده در کتب شیعه و اهل سنت، می توان نظریه شهادت ناشی از مسمومیت پیامبر (صلی الله علیه واله) را تقویت نمود که در قریب به اتفاق این روایات، زمان مسمومیت ایشان، هم زمان با جنگ خیبر و توسط زنی یهودی بیان شده است.
برخی نقل های دیگری نیز وجود دارد که کیفیت شهادت پیامبر (صلی الله علیه واله) و عامل شهادت ایشان را به گونه ای دیگر توصیف می نماید که اثری از این دسته روایات در کتب معتبر وجود نداشته و به همین دلیل، نمی توان بدان ها استناد نمود.

البته اندکی از مسلمانان، در شهادت پیامبر (صلی الله علیه واله) تردید نموده و رحلت ایشان را ناشی از عاملی طبیعی؛ مانند بیماری ذات الجنب (سینه پهلو) و یا تب شدید دانسته اند،(6) با این که خود پیامبر تأکید نموده بود که من به برخی از این بیماری ها هرگز مبتلا نخواهم شد!(7)
بنابراین به احتمال زیاد پیامبر(صلی الله علیه وآله) به شهادت رسیده اند اما تعبیر رحلت، به دلیل فاصله بین مسموم شدن و جان دادن ایشان است. زیرا ایشان در سال هفتم مسموم شده و در اوایل سال یازدهم به شهادت رسیدند. از آنجا که سم کم کم در بدن ایشان تاثیر گذاشت برخی تصور کردند که ایشان با مرگ طبیعی از دنیا رفته اند.
 

منابع
1. شیخ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365 ش، ج 6، ص 315، ح 3،
2.صفار، محمد بن حسن بن فروخ بصائر الدرجات، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ، ج 1، ص 503،
3. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ق، ، ج 27، ص 216، ح 18 و ج 44، ص 271، روایت 4.
4. همان، ج 27، ص 209، ح 7.
5. بخاری، صحیح، دار الفکر، بیروت، 1401 ق،ج 5، ص 137، ؛ احمد بن حنبل،مسند، دار صادر، بیروت؛ ج 6، ص 18؛ محمد بن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، بیروت، ج 2، ص 202 – 201.
6.ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ق، ج 10، ص 266،
7.همان، ج 13، ص 31؛ شیخ کلینی، پیشین، ج 8، ص 193، ح 229
http://www.askdin.com/showthread.php?t=61061&p=973849&viewfull=1#post973849