جزیره العرب کجاست؟

پرسش:
جزیره العرب کجاست؟ چه ادیانی در جزیره العرب مقارن ظهور اسلام وجود داشتند؟ هر کدام از این ادیان در چه زمانی به حجاز چه بوده است؟


پاسخ:
جزیره العرب امروزه شامل کشورهای عربستان، قطر، عمان، کویت، قسمتی از عراق، یمن، امارات متحده عربی می شود(1)
این منطقه را از آن جهت جزیره العرب یا شبه جزیره می گویند که شبیه یک جزیره از اطراف توسط آب احاطه شده است.
از طرف شرق به دریای عمان و خیلج فارس
از طرف غرب به دریای سرخ
از طرف جنوب به خلیج عدن و اقیانوس
از طرف شمال نیز دریای فرات
شاید دین حضرت ابراهیم (علیه السلام) اولین دینی باشد که در جزیره العرب مطرح شد
حضرت ابراهیم به مکه هجرت کرد و به بازسازی کعبه همت گماشت زیرا بنابر برخی از روایات کعبه قبل از خلقت حضرت آدم بنا شده است(2) به هر حال حضرت اسماعیل در مکه ماند و دین حضرت ابراهیم از طریق ایشان و تبار ایشان باقی ماند(3) البته پس از مدتی این دین به انحراف کشانده شد و به بت پرستی تبدیل شد. اما تا زمان حضرت محمد (صلی الله علیه واله) کسانی بودند که متدین به این دین مانده بودند
حضرت علی (علیه السلام) نیز می فرمایند: به خدا نه پدرم و نه جدم عبدالمطلب و نه هاشم و نه عبد مناف چشم به هم زدنی بت نپرستیدند بلکه در کعبه نماز خواندند و بر دین حضرت ابراهیم عمل می نمودند(4)
بنا برخی از روایات اجداد پیامبر (صلی الله علیه واله) تا حضرت ابراهیم موحد و به دین حضرت ابراهیم عمل می کردند(5)
بنا براین از زمان حضرت ابراهیم تا زمان حضرت محمد (صلی الله علیه واله) این دین باقی بود اگر چه بسیاری از اهل حجاز به این دین پایبند نبوده و بت پرست شده بودند

گروه دیگری که شبه جزیره زندگی می کردند یهودیان بودند
بنابر برخی از گزارشها یهودیان برای آنکه در منابعشان بشارت به پیامبری موعود در این سرزمین داده شده بود به این نقطه مهاجرت کردند. (6)
آنها حتی درگیری هایی که با اوس و خزرج دو قبیله بت پرست یثرب داشتند به آنها می گفتند پیامبری در این سرزمین مبعوث خواهد شد و ما با ایمان به او شما را از بین خواهیم برد(7)
اما پس از بعثت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و هجرت ایشان به مدینه ؛قبایل یهود نه تنها به ایشان ایمان نیاوردند بلکه حتی پس از پیمانهای محکم عدم تخاصم قبایل(8) یکی پس از دیگری آن را نقض کرده و مشکلات فراوانی بر علیه مسلمانان به کار انداختند.
بنی قینقاع، بنی نضیر و بی قریظه از جمله یهودیانی بودند که پیمان خود را شکستند.

علاوه بر دلیلی که خدمتتان عرض شد برخی گفته اند احتمالاً ورود يهود به جزيرةالعرب در عهد بخت نصر بوده است (9). هجرت برخي از يهوديان به اطراف يثرب و بلندي هاي حجاز، در اثر ظهور امپراطوري روم و غلبۀ آنها بر بلاد شام بوده است كه يهوديان را وادار به فرار به اطراف يثرب كرده است (10).
برخی نیز گفته اند كه ورود يهوديان به عربستان، در اثر تصرف فلسطين و ويراني معبد در سال 70م بوده باشد (11).
برخی نیز برآنند که یک دلیل خاص باعث حضور یهودیان در حجاز نبوده بلکه یهودیان به علت دلایل متعدد و در مرحله های مختلف در طي چند موج، وارد جزيره شده و در بخش هاي مختلف مانند تيماء، خيبر و... ساكن شده اند (12).
مسیحیان از قرن چهارم میلادی در جزیره العرب حضور داشتند.(13).
در نجران نیز از عصر ذونواس مسحیان حضور داشتند(14)
از برخی گزارشها چنین به دست می آید که در حجاز نیز یهودیان حضور داشتند و بر اثر تبلیغ آنان حتی برخی از قریش از جمله ورقه بن نوفل(پسر عموی حضرت خدیجه) به مسحیت گرایش پیدا کردند(15)



منابع:
1.گیتاشناسی نوین کشورها، ص۱۱۹، ۲۹۹، ۳۰۱، ۳۲۸، ۳۵۹، ۴۷۳
2. ابو ولید الازرقی، أخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص ۶۸
3.خرمشاهی قوام‌الدین، کعبه، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۸۸۳
4.شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج1، ص175
5.بحارالانوار، ج85، ص117
6.مجمع الزوائد، ج8، ص220-241
7.صدوق، کمال الدین، ص101-102
8.ابن هشام، السيرةالنبوية،ج‏1،ص:501-504؛
9.جواد علي، 1976م، تاريخ مفصل عرب قبل از اسلام، بغداد، دارالعلم، مكتبة النهضة، ج6، ص 511ـ514
10.همان، ص 524؛ قطب، محمد علي، 1405ق، معارك النبي مع اليهود والاستيراتيجية العربيةالموحدة، قاهره، مكتبة مدبولي، 1405ق، ص16ـ17
11.حتّي، فيليپ خليل، 1366، تاريخ عرب، ترجمة ابوالقاسم پاينده، تهران آگاه، 1366، ص 78
12.علي احمد، صالح، 1960م، محاضرات في تاريخ العرب، الدول العربية قبل الاسلام، بغداد، مكتبه المثني، 1960ق، ج 1، ص 171
13.عصر جاهلی، ص99
14. الأخبارالطوال،ص:61
15.الأخبارالطوال،ص:61-62