عصمت و پاکی اجداد پیامبر و ائمه (ع)

پرسش:
آیا با توجه به ضرورت پاک بودن پدران و مادران ائمه(علیهم السلام) می توان با تسامح گفت آنها معصوم بوده اند، البته عصمت به معنای سطح بالایی از پاکی، نه عصمت اصطلاحی.
 

پاسخ:
همان طور که فرمودید ائمه(علیهم السلام) از پاک ترین پدران و مادران متولد شده اند، چنان که در زیارت اربعین امام حسین(علیه السلام) از امام صادق(علیه السلام) چنین آمده است:
«أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلَابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الطَّاهِرَةِ لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِهَا وَ لَمْ تُلْبِسْكَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِيَابِهَا»؛ شهادت می دهم که تو نوری بودی در صلب پدرانی بزرگواران، و رحم مادرانی مطهر، که جاهلیت تو را با نجاست خویش آلوده ننمود، و از لباس های تیره و تارش بر تو نپوشانید.(1)

بنابراین در پاکی ایشان شکی وجود ندارد، اما در خصوص اینکه آیا می­توان نام «عصمت» بر این پاکی نهاد یا خیر باید نکته ای عرض کنیم:
«عصمت» بر دو قسم است: (2)عصمت خدادادی که همان عصمت اصطلاحی است، و کسی که دارای این مرتبه باشد از ابتدا تا انتهای عمرش(به لحاظ زمانی) و در علم و عمل معصوم است(به لحاظ گستره)، یعنی فارغ از رفتار، حتی علومی که دارد نیز مطابق با واقع است؛ برخی از والدین ائمه(علیهم السلام) قطعا چنین عصمتی را دارا بودند، همانطور که مثلا پیامبر(صلی الله علیه و آله) از نسل ابراهیم(علیه السلام) واسماعیل(علیه السلام) است که هر دو معصوم به این معنای اصطلاحی هستند.

قسم دوم عصمت اکتسابی است، یعنی کسی به این مرتبه برسد که در تمام عمرش که مکلف بوده گناهی از او سر نزند، چنین شخصی با تلاش خودش به مرتبه عصمت عملی رسیده است، و البته هرگز آن عصمت اصطلاحی که انبیاء و ائمه(علیهم السلام) دارای آن بوده اند را ندارد، نه از بدو تولد معصوم به دنیا آمده، و نه در علمش معصوم است، و نه از خطا و فراموشی مصون است، فقط در حیطه رفتار، همواره حلال و حرام الهی را رعایت کرده است.

با توجه به مقام و شخصیت ائمه(علیهم السلام) بعید نیست که تمامی پدران و مادران ایشان در مرحله ی عمل این عصمت را دارا بوده باشند، یعنی در طول عمرشان گناهی از آنها سر نزده باشد، چرا که ما اولا دلیلی بر نفی آن نداریم و ثانیا با توجه به این مقام عظیم ائمه(علیهم السلام)، و با توجه به تاثیرگذاری گناه و بی تقوایی در نسل که برخی از بزرگان در این بحث به آن اشاره کرده اند(3) این احتمال دور از ذهن نیست که به لحاظ عملی هرگز از پدران و مادران ائمه(علیهم السلام) گناهی سر نزده، چرا که گناه ولو یک گناه با این نور که نور کامل ترین جلوه خداوند است سازگار نیست.

اما در هر صورت آنچه که در کتب کلامی به صورت متقن و قدر مسلّم در خصوص والدین انبیا و ائمه(علیهم السلام) پذیرفته شده است این است که شرک و فاحشگی در ایشان راه نداشته است، بنابراین پاکی به این مقدار را با قاطعیت می توان معتقد شد(4) اما پاکی در مراتب بالاتر در گرو ادله است و بستگی دارد ما چقدر این ادله را پذیرفتنی دانسته و گستره ی شمولی آنها را چقدر وسیع بدانیم.

پی نوشت ها:
1. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب، دار الكتب الإسلاميه‏، چاپ چهارم، 1407ق، ج6، ص114.
2. ر.ک: خرازی، سید محسن، بدایة المعارف الالهیه، مؤسسة النشر الإسلامي‏، قم، چاپ چهارم، 1417ق، ج1، ص249
3. سبحانی جعفر، الالهیات، المركز العالمي للدراسات الإسلامية، قم، چاپ سوم، 1412ق، ج3، ص209
4. حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، مؤسسة النشر الإسلامي‏، قم، چاپ چهارم، 1413ق، ص349؛ فاضل سیوری، مقداد، ارشاد الطالبین، انتشارات كتابخانه آيت الله مرعشى (ره‏)، قم، 1405ق، ص305.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=60887&p=1007369&viewfull=1#post10...