آیا این اشعار متعلق به فردوسی است.؟

پرسش:
آیا این اشعار متعلق به فردوسی است.؟
زشیر شتر خوردن و سوسمار
عرب را به جایی رسیده است کار

که تاج کیانی کند آرزو
تفو بر تو ای چرخ گردون تفو
 

پاسخ:
این ابیات جعلی هستند و از فردوسی نمی باشند در شاهنامه چاپ خالقی مطلق نیز به نشانه الحاقی بودن در میان پرانتز آمده اند.
شاهنامه نویسان و کارشناسان شاهنامه دلایل متعددی بر الحاقی بودن این بیت ها اقامه کرده اند ، از این قبیل که:
ـ الف: این ابیات را در نسخه های کهن تر شاهنامه نمی توان یافت .
ـ ب: ارتباط این دو بیت با ابیات قبل و بعد بسیار ضعیف است و همچون وصله ای ناجور گویا به متن شاهنامه سنجاق شده اند و با حذف آنها خللی بر سیر داستان وارد نمی شود.
ـ ج: "تفو" از واژه های شاهنامه نیست و جز در یکی دو بیت الحاقی و مشکوک دیگر نیامده است.
ـ د: تحقیر قومی به بهانه نوشیدن - مثلا - شیر شتر و بر پایه نگرش های قومی و نژاد پرستانه دور از شان شاعر و اندیشمند بزرگی چون فردوسی است. اساسا در سراسر شاهنامه نمی توان چیزی یافت که بر ستیزه شاعر آن با دیگر نژادها و اقوام - صرفا - به خاطر مسائل نژادی دلالت کند.
از این ها گذشته باید توجه داشت که ابیات مورد بحث در سیاق روایت آمده اند و حتی به فرض صحت ، لزوما بیانگر دیدگاه خود شاعر نیستند.(1)
به نظر می رسد این ابیات با کمی تغییر از قصه حمزه گرفته شده و به شاهنامه الحاق شده است.

دکتر جعفر شعار قصه "حمزه" را در سال ۱۳۴۷ در دو جلد منتشر کرده است. در چند موضع از قصه حمزه ابیات مورد بحث به این صورت آمده اند:
به شیر شتر خوردن و سوسمار ****** **عرب را بدین جا رسیده ست کار
که ملک عجم شان کند آرزو ********* تهو باد بر چرخ گردان تهو !
همان گونه که ملاحظه می فرمایید بین متن این بیت ها در حمزه نامه با بیت های منسوب به شاهنامه تفاوت معنا داری مشاهده می شود . این تفاوت این گمان را تقویت می کند که کاتبان "حمزه نامه" یا مولف اصلی، آن را از شاهنامه به وام نگرفته اند. در نقل حمزه نامه به جای «تفو» « تهو» آمده که واژه ای کهن به همان معنی"تفو" است و به نظر می رسد از اصالت بیشتری برخوردار است.

در روایت حمزه نامه، حمزه - قهرمان داستان - وارد دربار خسرو انوشیروان می شود و به واسطه خدمات و شجاعت هایی که از خود نشان می دهد ، مورد توجه پادشاه ایران قرار می گیرد، در نتیجه جمعی از درباریان بر او رشک می برند و «تاج ها بر زمین زدند که فریاد از دست عرب کشکینه خوار و پشمینه پوش به ریگ بیابان پرورده! به شیر شتر خوردن و ....» مفهوم ابیات حمزه نامه ظاهرا این است که امان از این امیر حمزه عرب که کارش به جایی رسیده که در دربار پادشاه ایران نیز جایگاه والایی یافته و در ملک عجم او را طلب و آرزو می کنند...!
بر این اساس، این ابیات حتی در حمزه نامه هم مفهوم نژاد پرستانه ندارند و آن چه برخی به اصرار و تعصب تمام می خواهند به آزاد مردی با فرهنگ چون فردوسی نسبت بدهند، از خلال عبارات این کتاب نیز فهمیده نمی شود، چون منظور از "عرب" در ابیات حمزه نامه قوم خاصی نیست، بلکه شخصی خاص، یعنی قهرمان داستان (حمزه) مورد نظر است.(2)

بدین ترتیب این دو بیت متعلق به فردوسی نیست اما اسلام ستیزان با سوء استفاده از محبوبیت فردوسی نزد مردم ایران این ابیات را به ایشان نسبت می دهند تا فردوسی را نیز اسلام ستیز جلوه دهند و حال آن که فردوسی مسلمان و به احتمال زیاد مذهب شیعه داشته است.

ــــــــــــــــــــــــ
(1) پرسه در عرصه كلمات/ محمدرضا تركي. انتشارات سخن. چاپ دوم 1390. ص17 و 18.
(2) همان

کلیدواژه: فردوسی، شعر جعلی، سوسمار، تفو، تاج کیانی، عرب، ایران

http://www.askdin.com/showthread.php?t=47161&p=1006274&viewfull=1#post10...