سؤال:
آیا حدیث درخواست مغفرت از پیامبر برای امام علی(علیه السلام) دارای سند معتبری است؟
آیا چنین امری مغایر با عصمت آن حضرت نخواهد بود؟
توضیح:
ابن ابی الحدید به نقل از امام علی (علیه السلام) می نویسد:
«یک بار از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) خواستم تا از خدا برایم طلب مغفرت کند. فرمود: [بسیار خوب] انجام می‌دهم. سپس برخاست و نماز گزارد، آنگاه دستهایش را به دعا گشود در حالی که من به دعاى او گوش مى کردم، شنیدم که گفت: «پروردگارا! تو را به مقام قرب و منزلت على سوگند مى دهم که على را مشمول عفو و غفران خود سازى!» گفتم: اى فرستاده‌ی خدا! این چه دعایى است؟ فرمود: «مگر کسى هم گرامیتر از تو در پیشگاه الهى هست تا او را شفیع درگاهش نمایم؟»
جواب:
این خبر در منابع روایی رسیده به ما وجود نداشته و تنها مصدر ذکر آن، کتاب شرح نهج البلاغه «ابن ابی الحدید» (متوفی: 656هـ) است که نقل وی نیز فاقد اِِسناد است.
«ابن ابی الحدید» در پایان کتاب: «شرح نهج البلاغة»، در باب: «حکمت های منسوب به امام علی (علیه السلام)»(1) حکمتهای مختلفی به نقل از امام علی (علیه السلام) ذکر نموده که که این خبر یکی از آنهاست.(2)
مرحوم «شیخ حر عاملی» (متوفی: 1104هـ) نیز بدون اینکه مصدری برای این خبر ذکر کند آنرا به شکل مرسل در کتاب: «اثبات الهداة» آورده است.(3)
مرحوم شهید «قاضی نورالله شوشتری» (متوفی: 1019هـ) در کتاب: «احقاق الحق» این روایت را به نقل از عامه ذکر نموده؛ اما در بیان مصدر تنها به ذکر کتاب «شرح نهج البلاغه» «ابن ابی الحدید» اقتصار نموده،(4) و مرحوم آیت الله «مرعشی نجفی» در «شرح احقاق الحق» نیز مصدری غیر از مصدر ذکر شده توسط مؤلف بر آن نیفزوده است.(5)
با توجه به مطالب فوق مشخص می گردد که چنین نقلی دارای سند معتبری نبوده؛ اما با این حال این خبر از جهت متنی هیچ مشکلی نداشته و با عصمت امام (علیه السلام) نیز منافاتی ندارد؛ زیرا استناد گناه در لسان معصومین (علیهم السلام) به معنای گناه مصطلح و رایج که به همراه نهی شارع مقدس است نبوده؛ بلکه به معنای مراقبت از نفس در مرتبه ی انسان کامل است که در آن مرتبه هر التفاتی به غیر خدای متعال غبار و زنگاری بر صفحه پاک قلب آنان است؛ لذا آنان که خود متوجه چنین امری بوده بیش از دیگران برای خود طلب مغفرت می نمودند؛ چنانکه از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده که آنحضرت فرمودند:
«انّه ليغان على قلبى، و انّى لأستغفر بالنّهار سبعين مرّة»؛ «بدرستى كه پوشيده مى شود بر دل من، و بدرستى كه من استغفار مى نمايم، و طلب آمرزش مى كنم از خداى خود، و رجوع مى كنم به سوى او در روز هفتاد مرتبه». (6)
یا امام علی (علیه السلام) در دعای کمیل و حضرت زین العابدین (علیه السلام) در مناجات تابعین و شاکین و...آنچنان از گناه خویش به درگاه ربوبی شکوه می کنند که گویا شخصی با بار سنگین گناه، خدا را اینچنین خوانده است؛ در حالی که آن ذوات مقدس از هر گناه و ناپاکی ای در امان بوده و این قبیل شکوه ها در آن مرتبه ی وجودی دارای معنایی خاص است.
با توجه به مطالب فوق روشن می گردد که طلب مغفرت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) طلب مغفرتی که برای درجه ی غیر معصومین است نبوده؛ بلکه مراد از آن طلب مغفرتی است در رتبه ی وجودی پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله) که برای احدی جز امام علی (علیه السلام) امکان پذیر نخواهد بود؛ لذا بیان چنین امری جزو مناقب و ویژگی های خاص آن حضرت است..
پی نوشت:
1. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج20، ص255،الحكم المنسوبة إلى أمير المؤمنين علي بن أبي طالب، مؤسسة إسماعيليان للطباعة والنشر والتوزيع.
2. همان، ص316، ح625: «سألته مرة أن يدعو لي بالمغفرة فقال: أفعل، ثم قام فصلى، فلما رفع يده للدعاء استمعت عليه، فإذا هو قائل: اللهم بحق على عندك اغفر لعلى، فقلت: يا رسول الله، ما هذا ؟ فقال : أو احد أكرم منك عليه فاستشفع به إليه».
3. الحر العاملی، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات،ج3، ص274، ح331: «و روى فيه عن علي عليه السّلام، قال: أنا من رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كالعضد من المنكب إلى أن قال: و لقد علمتم أني كان لي مجلس سر لا يطلع عليه غيري، و أنه أوصى إليّ دون أصحابه و أهل بيته و سألته أن يدعو لي بالمغفرة، فقال: أفعل، ثم قام فصلى فرفع يده ثم قال: اللهم بحق عبدك عليّ اغفر لعلي، فقلت: يا رسول اللّه ما هذا؟ فقال: أو أحد أكرم عليه منك فأستشفع به إليه».
4. القاضى نور الله المرعشى التستري، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج7، ص88، ناشر: مكتبة آية الله المرعشى النجفى، مكان نشر: قم، سال چاپ: 1409 ق: «رواه القوم: منهم العلامة ابن أبى الحديد في ملحقات (شرح نهج البلاغة)».
5. مرعشي نجفی، شرح إحقاق الحق، ج7، ص86، منشورات مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي - قم – ايران.
6. نوری، مستدرک الوسائل، ج5، ص320، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام).
http://www.askdin.com/showthread.php?t=16220&p=1005200&viewfull=1#post10...