پرسش:
وظایف خبرگان رهبری چیست و نظارت ایشان بر رهبر چگونه است؟
پاسخ:
بر اساس اصل 107 قانون اساسی تعیین رهبر به عهده این مجلس است و بر مبنای اصل 108 قانون اساسی، این مجلس قوانین مربوط به خود را تصویب کرده و بر اساس اصل 111 قانون اساسی بر رهبر کنونی باید نظارت داشته باشند و اگر فاقد برخی شرایط رهبری شد، او را عزل کرده و فرد دیگری را به جای او نصب کنند. برای اجرای اصل 111 نیز هیات تحقیقی توسط خبرگان تشکیل شده و وظیفه کنترل و نظارت را به عهده دارد.
از نظر قانونی وظیفه خبرگان نظارت بر رهبری است و اگر رهبر شرایط رهبری را از دست بدهد، خبرگان ملزم هستند اقدام کرده و رهبر را عزل کنند. اما ارائه گزارش به مردم و عمومی کردن این مسائل در قانون وارد نشده است، البته در برخی موارد حساس، این گزارش را در سطح عمومی مطرح می کنند. بر این اساس، آنچه در قانون ذکر شده اعلامِ نداشتنِ اوصاف و شرایط رهبری است و گزارش باید زمانی باشد که خلافی مشاهده شود و عدم گزارش خلاف، به معنای استمرار اوصاف و شرایط رهبری است.
اما اگر کسی بگوید: با توجه به اینکه احراز صلاحیت اعضای خبرگان توسط شورای نگهبانی که منصوب رهبری است، صورت می گیرد، نظارت ایشان نیز کم رنگ خواهد شد، باید گفت؛ این احتمال در دیگر نظام های دموکراتیک هم وجود دارد، اما با توجه به پیچیدگی نظام و توقف تبانی بر امور متعدد، این احتمال ضعیف شده و عقلا به آن اعتنا نمی کنند. این پیچیدگی به دلیل شرط عدالت، هم در شورای نگهبان و هم در خبرگان رهبری، در نظام جمهوری اسلامی به حداقل خود می رسد. علاوه بر اینکه بالاخره در مورد مجلس خبرگان، انتخابات وجود دارد و مردم با سلیقه های مختلف به انتخاب می پردازند و در دوره های مختلف، گروه های متعددی با گرایش های گوناگون لیست داده و مردم نیز با توجه به جهت گیری های خود به آنها رای داده اند که اگر شورای نگهبان می خواست با اعمال سلیقه، افراد را تایید صلاحیت کند، اصلا وجود دو گروه مختلف معنا نداشت و باید یک لیست بیشتر وجود نداشت، در حالی که اینطور نیست. در تمام تایید صلاحیت ها، شورای نگهبان حداقل های صلاحیت را در نظر می گیرد تا از طیف های گوناگون در انتخابات شرکت کنند و شاهد این مدعا، وجود سلیقه های مختلف را در انتخابات شوراها، مجلس و ریاست جمهوری و البته خبرگان رهبری است.
علاوه بر اینکه شرط(1) کاندیدای خبرگان، معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی و ارکان آن است، نه اینکه حتما موافق شخص رهبری باشد، بلکه وظیفه آنها نظارت بر رهبر است و این مستلزم بی طرفی و تیز بینی نماینده خبرگان است. فراموش نکنیم که نمایندگان خبرگان مجتهد بوده و غالبا یک عمر را به زهد و تقوا گذرانده اند و اینکه تبانی کرده و خطای رهبر را نادیده بگیرند یا خروج از عدالت او را در نظر نگیرند، امری بسیار بعید است. به همین دلیل گفته شده امکان عقلی دارد اما امکان عقلایی ندارد و این مقدار مسامحه در تمام نظامهای اجتماعی معقول و پذیرفته شده است.
بنابراین اگرچه احراز صلاحیت اعضای خبرگان توسط شورای نگهبان صورت می گیرد، اما با توجه به وجود سلیقه های مختلف در این مجلس و وجود عدالت و تقوای اعضاء خبرگان، این امر سبب سلب حریت و جدیت خبرگان در نظارت ایشان نخواهد شد و امکان تبانی بسیار بعید است.
پی نوشت:
1. مجموعه شرایط کاندیدای خبرگان از این قرار است:
الف) اشتهار به دیانت و وثوق و شایستگی اخلاقی؛
ب) اجتهاد در حدّی که قدرت استنباط بعض مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهد؛
ج) بینش سیاسی و اجتماعی و آشنایی با مسائل روز؛
د) معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی ایران؛
ه) نداشتن سوابق سوء سیاسی و اجتماعی.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=63742&p=1004436&viewfull=1#post10...