پرسش:
برای امر به معروف و نهی از منکر باید از چه روشی استفاده کرد؟
پاسخ:
امر به معروف و نهی از منکر ظرافت هایی دارد که رعایت آنها در تأثیرگذاری خیلی مهم است،
نکته اول:
نوعا برخوردهای بدی که امر به معروف و نهی از منکر شوندگان از خودشان بروز می دهند دو علت دارد، یکی اینکه این افراد نسبت به مومنین و کسانی که ظاهر مذهبی دارند نگاه مثبتی ندارند؛ و دوم اینکه احساس می کنند دارند از بالا امر و نهی میشوند.
لذا امر به معروف و نهی از منکر مطلقا نباید با روحیه متکبرانه و از بالا به پایین باشد، متاسفانه در بسیاری از اوقات میبینم که امر به معروف و نهی از منکرها به صورت ناخواسته با نگاهی مملو از کینه یا خودبرتری بینی همراه است؛ البته ممکن است شخص خودش متوجه نباشد، در حالی که بالاخره مخاطب چنین مسئله ای را به وضوح میبیند؛ ما هنگام امر به معروف و نهی از منکر باید توجه کنیم هر کسی عیبی دارد ما خودمان هم بی عیب نیستیم.
نکته دوم:
بهره بردن از روش های غیر مستقیم معمولا بهتر جواب می دهد، البته نه به معنای طعن و کنایه، چرا که یکی از بدترین روش های امر به معروف و نهی از منکر استفاده از طعن و کنایه است!
منظور از روش غیر مستقیم این است که نهی از منکر در قالب جملات سوالی و خبری باشد، در این صورت کمتر موجب موضع گیری منفی طرف مقابل میشود. یا مثلا رفتار اشتباه شخص را، یک رفتار ناخواسته جلوه دهیم، و به گونه ای رفتار کنیم که او انسان خوبی است که ناخواسته و از روی اشتباه و یا فراموشی رفتار اشتباهی از او سر زده است.
همچنین امر به معروف و نهی از منکر در وهله اول مطلقا نباید در حضور دیگران باشد، اگر در محل های شلوغ و جلوی دیگران کسی را امر به معروف و نهی از منکر کنید بعید است که شخص در برابر این امر به معروف و نهی از منکر عکس العمل مثبت نشان دهد.
نکته سوم:
یکی از نکاتی که خیلی در انتخاب روش و نوع بیان برای امر به معروف و نهی از منکر کمک می کند حس همدلی و همذات پنداری با شخص است. این که ما قبل از هرگونه اقدامی خودمان را کاملا جای شخص بگذاریم، با همان اعتقادات، با همان رفتار، و خصوصا با همان موقعیت. این به ما خیلی کمک می کند که بفهمیم در چنین حالت و موقعیتی چه روشی میتواند ما را از این رفتار باز دارد و چه رفتاری میتواند ما را جری کرده و وادار به موضع منفی کند.
البته این کار قدری دشوار است اما هر چقدر شناخت دقیق تر باشد کارآمدتر خواهد بود.
نکته چهارم:
نکته دیگر اینکه در امر به معروف و نهی از منکر حتی در خلوت و با بهترین بیان باز هم ممکن است حساسیت زا باشد، چون اصلا خود حضور ما به عنوان امر و نهی کننده بالاخره تا حدی با شخصیت شخص در چالش خواهد بود، خصوصا در اشخاصی که به لحاظ موقعیت اجتماعی موقعیت بالایی دارند، یا توقع دارند دیگران آنها را بالا ببینند.
لذا گاهی استفاده از امر به معروف و نهی از منکر های مکتوب هم می تواند خیلی راهگشا باشد، اینکه نامه ای را که بدون لحن آمرانه و طلبکارانه، ضمن رعایت تاکتیک های روانشناختی به روشی بسیار جذاب و کارآمد نوشته شده باشد را به شخص بدهیم. البته این در مورد جایی است که کسی که دارد منکر مرتکب میشود همجنس ما باشد وگرنه خودش آسیب زا خواهد بود.
در هر صورت این روش کلیّت ندارد اما با توجه به نوع قلم و قدرت آن در برخی مصداق ها بسیار کارآمد است؛ چون شخص این امر به معروف و نهی از منکر مکتوب را در خلوت خودش میخواند که حتی امر و نهی کننده ای هم نیست تا شخص با شخصیت خودش در چالش بیفتد.
نکته پنجم:
یکی از اموری که یک نوع امر به معروف و نهی از منکر عملی بوده و در بازدارندگی بسیار کارآمد است عدم انفعال در برابر گناه است، خب هر کدام از مرتکبین گناه های اجتماعی یک هدفی را دنبال می کند که بدون همراهی دیگران آن هدف محقق نمیشود، بنابراین عدم همراهی با او خودش بزرگترین امر به معروف و نهی ازمنکر تلقی میشود.
مثلا کسی که دارد غیبت می کند وابسته به استماع و گوش کردن دیگران است، اگر دیگران مستمع او نباشند، و از سخنان او استقبال نکنند، این نوع رفتار حتی بدون اینکه او را از گفتن نهی کنند، خود به خود انگیزه را برای غیبت در او خواهد خشکانید.
یا مثلا نگاه به زنان بدحجاب، انتخاب آنها برای ازدواج، و استخدام آنها، و متاسفانه بالاتر اولویت قرار دادن آنها برای استخدام و بازاریابی خودش بزرگترین گام برای ترویج این گناه است، در چنین جامعه ای که همه در عمل انسان را به بدحجابی ترویج می کنند توصیه کلامی به تنهایی کفایت نمی کند.
قرآن پیش از آنکه زنان را به رعایت حجاب فرا بخواند، مردان را به چشم پوشی دعوت می کند: «قُلْ لِلْمُؤْمِنينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ»؛ به به مؤمنان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگيرند.(1)
این یعنی انگیزه گناه را در عمل باید در جامعه خشکانید. کسی که برای استخدام و رونق گرفتن کاسبی اش به دنبال جذابیت های آشکار زنان باشد، کسی که در انتخابش برای ازدواج به جای ایمان واخلاق، زیبایی آشکار زن را ملاک قرار دهد، رفتار او یقینا موجب تشویق برخی از خانم ها به بدحجابی میشود و روز قیامت باید در برابر این رفتارهایش پاسخ گو باشد.
پی نوشت ها:
1. نور:30/24.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64020&p=1003898&viewfull=1#post10...