پرسش:
در این حدیث «وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّ فَضْلَ الْمَخْدُومِ عَلَى الْخَادِمِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ عَلَى سَائِرِ الْكَوَاكِبِ» به نظر می آید پیامبر اسلام(ص) کره ماه را ستاره می دانستند! در حالی که قطعا می دانیم ماه ستاره نیست و این یک گزاره یقینی علم هست.
چطور پیامبر اسلام این مطلب را گفته اند؟! اگر واقعا معصوم هستند پس این خطای علمی چیست؟
پاسخ:
در ابتدا بهتر است فضای صدور روایت را ببینیم.
این بیان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در ارتباط با یکی از آیات قرآن کریم است.
قرآن کریم می فرماید:
«وَ يَطُوفُ عَلَيْهِمْ غِلْمٰانٌ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَكْنُونٌ»؛ و پیوسته بر گردشان نوجوانانی برای (خدمت) آنان گردش می کنند که همچون مرواریدهای درون صدفند.(1)
در تبیین و تفسیر آیه شریفه، از پیامبر (صلی الله علیه و آله) سؤال می شود و ایشان هم جواب را می فرمایند:
«قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ! الْخَادِمُ كَاللُّؤْلُؤِ فَكَيْفَ الْمَخْدُومُ؟ فَقَالَ: وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَ فَضْلَ الْمَخْدُومِ عَلَى الْخَادِمِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ عَلَى سَائِرِ الْكَوَاكِبِ»
به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) گفته شد [از پیامبر سؤال شد]: خادمان بهشتی (غلمان) که مانند مروارید و لؤلؤ باشند پس خود بهشتیان چگونه اند؟ حضرت می فرمایند: قسم به کسی که جانم در دست اوست، فضیلت و برتری بهشتیان بر خادمان بهشتی، مانند فضیلت و برتری ماه شب چهارده است بر سایر کواکب.(2)
چند نکته:
1. صرف نظر از اعتبار روایت و با فرض صحت صدور و سند و...؛ باید گفت روایت در مقام بیان ستاره شناسی و آموزش علم نجوم و... نیست.
2. از طرفی متناسب با ظرفیت و میزان فهم و دانش مردم آن زمان، سخن گفته شده است؛ که این خود یکی از نکات بلاغی و بیانی در ادبیات هر زبانی است.
3. کوکب معانی مختلفی دارد و بر ستاره و سیاره هم اطلاق می شود؛ کما این که کوکب، معنایی عام دارد و شامل اجرام آسمانی، اعم از سیاره و ستاره و... می شود.
برخی از معانی لغوی:
ستاره ای که ظاهر می شود(3)، سیاره مشتری و زهره(4)، اجرام آسمانی که دور خورشید می گردند و از آن نور می گیرند، مانند زحل، مشتری، مریخ، عطارد، زهره، زمین، اورانوس، نپتون(5)، کوکب، نام ستارگان بزرگ است و به بزرگ هر چیزی، کوکبِ آن، گفته می شود(6)، در «لسان العرب» نیز به معانی مختلف و بسیاری اشاره شده است.(7)
لذا از نظر اهل لغت نیز کوکب هم بر ستاره اطلاق می شود و هم بر اجرام آسمانی بزرگ، مانند سیارات.
پی نوشت ها:
1. طور: 52/ 24.
2. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات: ناصر خسرو ـ تهران، ج 9، ص 251.
3. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، محقق: داوودی، انتشارات: دار الشامیه ـ بیروت، ص 695.
4. طريحى، مجمع البحرين، محقق: حسينى اشكورى، ناشر: مرتضوى ـ تهران، 1375 ه.ش، چاپ سوم، ج 2، ص 162.
5. حسین یوسف موسی و عبدالفتاح صعیدی، الإفصاح فى فقه اللغة، نرم افزار جامع تفاسیر نور، ج 2، ص 907.
6. عسکری، ابوهلال، الفروق فی اللغة (مجمع الفروق اللغویة)، تحقيق: مؤسسة النشر الاسلامي لجماعة المدرسين ـ قم، چاپ اول، 1412 ه.ق، ج 1، ص 459.
7. ابن منظور، لسان العرب، الناشر: دار صادر ـ بيروت، الطبعة الثالثة، 1414ق، ج 1، ص 720 و 721
http://www.askdin.com/showthread.php?t=59172&p=1002447&viewfull=1#post10...