پرسش: توقف انسانها در عالم برزخ یکسان نیست. کسی که زودتر به دنیا اومده زودتر از دنیا میره و کسی که دیرتر به دنیا اومده مسلما دیرتر از دنیا میره.پس چرا دو انسانی که عین هم مرتکب خطا شدند یکی از اونها باید کمتر مجازات بشه و اون یکی بیشتر؟
پاسخ:
عالم برزخ، عالمی است میان دنیا و آخرت.
این عالم، معبری است گذرا که از زمان مرگ هر انسان تا روز قیامت ادامه دارد:
و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون«
«و پشت سر آنها (پس از مرگ) برزخی است تا روز قیامت »( 1)
در این عالم، بعد از محاسبه برخی از اعمال مهم، به تناسب آنها شخص مقداری از پاداش و مجازات آنها را میچشد.
چنانکه در روایتی از نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) به این نکته اشاره شده است:
«القبر اما روضة من ریاض الجنة او حفرة من حفر النار»
«قبر یا باغی است از باغهای بهشت و یا گودالی از گودالهای دوزخ است.(2)
اما در این زمینه لازم است به چند نکته توجه شود:
نخست. عذاب و نعمت همگانی نیست
ارواح نیکان و صالحانی که در درجات بالا قرار دارند (مانند ارواح شهدا) در آن جهان، متنعم به نعمتهای فراوانی هستند:
«و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون»
«هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند مردگانند، بلکه آنها زنده اند و در پیشگاه پروردگارشان متنعم ند(3)
ارواح ظالمان و طاغوتها و حامیان آنها در آن جهان معذبند، همان گونه که قرآن درباره فرعون و آل فرعون می گوید:
«النار یعرضون علیها غدوا و عشیا و یوم تقوم الساعة ادخلوا آل فرعون اشد العذاب»
«عذاب آنها (در برزخ) آتش (دوزخ) است که هر صبح و شام بر آن عرضه می شوند، و روزی که قیامت بر پا شود (می فرماید) آل فرعون را داخل سخت ترین عذابها کنید!»(4)
گروهی نیز هستند که گناهان کمتری دارند نه جزء این دسته اند و نه جزء آن دسته، و مشمول هیچ کدام از عذاب و کیفر نیستند، گویی در جهان برزخ در حالتی شبیه به خواب فرو می روند و در رستاخیز بیدار می شوند!
«و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة...و قال الذین اوتوا العلم و الایمان لقد لبثتم فی کتاب الله الی یوم البعث فهذا یوم البعث و لکنکم کنتم لا تعلمون»
«و روزی که قیامت بر پا شود گنهکاران قسم یاد می کنند که جز ساعتی در عالم برزخ درنگ نکردند... اما کسانی که علم و ایمان به آنها داده شده (خطاب به مجرمان) می گویند:شما به فرمان خدا تا روز قیامت (در عالم برزخ) قرار داشتید، و اکنون روز رستاخیز است ولی شما نمی دانستید!» (5)
دوم. محاسبه در قبر تنها در مورد برخی اعتقادات است
بر اساس روایات، در قبر تنها از برخی اعتقادات انسان سوال میشود.
سوال از پروردگار، کتاب اسمانی، قبله، پیامبر و امام شخص، از جمله مهمترین این اعتقادات است که درشب اول قبر مورد محاسبه قرار میگیرد.
سوم. عذاب و نعمت برای برخی از اعمال است نه همه اعمال
در روایاتی که از رسول اکرم و خاندان ایشان(علیهم السلام) به ما رسیده است، به برخی اعمال اشاره شده که در نعمت برزخی موثر است:
اعمالی همچون، صدقه جاریه(6) ، محبت رسول خدا و اهل بیت ایشان، (7) اذان گفتن.(8)
از جمله مهمترین عوامل عذاب برزخی میتوان به این امور اشاره کرد:
رابطه زن متاهل با مرد بیگانه(9) ، شراب خوار(10)، سخن چینی(11).
چهارم. تفاوت کیفی نعمتها و عذابها
هر کجا نعمت و سختی باشد، تفاوت کیفی بین آنها نیز برقرار است.
نه در دنیا همه نعمتها برای انسانها یکسان است و نه در برزخ و نه در آخرت.
در دنیا، یک انسان از خوردن یک میوه مانند سیب ممکن است آنقدر لذت ببرد که فرد دیگر از گران ترین میوه دنیا آن میزان لذت را نبرد.
در برزخ و آخرت نیز همچنین وضعی برقرار است.
هم میزان ادراکی که فرد دارد و هم میزان فشار و وسعتی که عذاب و نعمت برزخی و اخروی برای فرد ایجاد میکند، به تناسب افراد و تفاوت عقاید و عملکرد آنها متفاوت خواهد بود.
عذابی که برای کافران است به یک اندازه نخواهد بود.
عذابی که برای اشقیای اولی و آخر وجود دارد، قطعا به اندازه وکیفیت عذاب برای سایر کفار نخواهد بود.
این تفاوت عذاب و نعمت هم به تناسب میزان رسوخ اعتقادات در فرد است و هم به تناسب خروجی عملکردی است که فرد در دنیا داشته است.
باتوجه به این نکات متوجه میشویم که
اولا: عذاب و پاداش برزخی، تنها بخشی از مجازات و پاداش فرد است نه همه آن. اصل عقاب و پاداش مربوط به عالم اخرت و پس از محاسبه دقیق اعمال است.
ثانیا: این عذاب و عقاب، تنها برای برخی اعمال است، اعمالی که جای محاسبه آنها در برزخ است و به اصطلاح زود بازده است.
ثالثا: خداوند به هیچ کسی ظلم نمیکند. میزان عذاب که فرد در برزخ میبیند، درست به تناسب همان اعمالی است که فرد در دنیا انجام داده است.
رابعا: آنچه در عذاب مهم است، کیفیت است نه کمیت. یعنی اینطور نیست که عذاب فرد الف در یک سال از عذاب فرد ب در یک سال و یک روز، راحت تر باشد. گاه عذاب یک لحظه شخص برابر است با کل عذابی که فردی دیگر میبیند.
بنابراین شاید عذاب برزخی کسی که در روز آخر منتهی به قیامت می میرد از عذاب برزخی شخصی که در همان سالهای ابتدایی خلقت سخت تر باشد
پی نوشتها:
1. مومنون، 100
2. محمد بن حسن طوسی، الامالی، قم، دار الثقافه، 1414ق.
3.آل عمران، 169
4. مومن، 46
5. روم، 56
6. (الأحادیث الدینیة، محقق، عراقی، مجتبی، قم، دار سید الشهداء للنشر، چاپ اول، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۳.
7.عشر، محقق، مصحح، حسینی کوه‌کمری، عبد اللطیف، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق، ص۱۰۸ – ۱۰۹.
8. طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، محقق، سلفی، حمدی بن عبد المجید، قاهره، مکتبة ابن تیمیة، چ دوم، ۱۴۱۵ق ، ج ۱۲، ص ۴۲۲.
9. دیلمی، حسن بن محمد، اعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چ اول، ۱۴۰۸ق، ص۴۱۸.
10. شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، نجف، مطبعة حیدریة، چ اول، بی‌تا، ص۱۴۹ و ۱۵۰.
11. صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چ دوم، ۱۴۰۶ق، ص۲۸۴.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=63377&p=995251&viewfull=1#post995251