پرسش:
برخی می گویند برزخ دوازده عالم است و کسی که با ریاضت و تقوای زیاد بتواند این دوازده عالم را در همین دنیا طی کند (یعنی تمام بدن های مثالی و برزخی خودش را قبل از مردن بیدار کرده باشد ) مستقیما قیامت را بعد از مردن درک می کند و وارد آن عالم درونی تر می شود.آیا این فرضیه صحیحی است؟
پاسخ:
در ابتدا باید گفت که در این گونه مسایل به طور یقنی اظهار نظر دشوار است . ولی به طور کلی در پاسخ یاد شده در پرسش باید به چند نکته اشاره گردد :
اولاً: آن حرف که در سوال مطرح شده برای غیر انسان کامل مشکل است گرچه در باره او قابل طرح است چون انسان کامل همه نشأت طبیعی و مثالی و عقلی را یک جا دارد. یعنی اگر سایر مردم با مرور ایام به تدریج از دنیا عبور نموده و به برزخ و عالم مثال می‌رسند و از آن جا با برپایی رستاخیز وارد عالم آخرت می‌گردند، انسان کامل قبل از مرگ در دنیا نشئه برزخی و اخروی را داراست و در آن جا حضور و ظهور دارد.
از این رو پیامبر در شب معراج نه تنها عالم عناصر و اجرام آسمانی را مشاهده کرد، بلکه عالم برزخ و کسانی را که در آن بودند، مشاهده نمود و آن گاه به عالم فرشتگان که نشئه تجرد عقلی است ، رفت و بعد به عالم ربوبی (عالم اله) بار یافت. بنابر این اگر افراد عادی بعد از مرگ به عالم برزخ می‌رسند و حیات برزخی می‌یابند، انسان کامل حتى قبل از رحلت و شهادت همه عوالم وجود از جمله عالم برزخ را داراست و می‌بیند و در آن حضور می‌یابند.
دوم: اگر مفهوم برزخ و حیات در برزخ روشن گردد، پاسخ سؤال روشن‌تر خواهد شد. طبق آنچه از کتاب و سنت استفاده می‌شود، آدمی در فاصله میان مرگ و رستاخیز عمومی یک زندگانی محدود و موقتی دارد که برزخ و واسطه میان حیات دنیا و حیات آخرت است. انسان پس از مرگ از جهت اعتقاداتی که داشته و اعمال نیک و بدی که در دنیا انجام داده ، مورد بازپرسی خصوصی قرار می‌گیرد و پس از محاسبه اجمالی ، طبق نتیجه‌ای که گرفته شد، به زندگی شیرین و گوارا یا تلخ و ناگوار محکوم گردیده، با همان زندگی در انتظار رستاخیز عمومی به سر می‌برد.(1)
جای تردید نیست که انسان کامل (پیامبر و ائمه علیهم السلام) حیات برزخی بدین معنا ندارد و در برزخ تا هنگام فرا رسیدن قیامت نگاه داشته نمی‌شوند، چون حیات برزخی بازداشتگاه برای فرا رسیدن زمان حضور دادگاه و بازجویی حاکم شرع است.(2) انسان کامل چنین سرنوشتی ندارد، چون مورد این گونه بازجویی قرار نمی‌گیرد و حسابش روشن است و نیاز به ندامتگاه برزخی و تکامل برزخی ندارد. چون حساب‌شان صاف است و نیازی به تصفیه حساب ندارد.
سوم: از آن جا که طفره محال است، گرچه انسان کامل در برزخ توقف ندارد و مثل سایر مردم در آن جا نگاه داشته نخواهد شد، ولی به صورت گذر از آن جا عبور می‌کند . برزخ در مسیر راه آنها است، گرچه منزل و توقفگاه آنان نیست و آنها بعد از رحلت از عالم برزخ عبور کرده و به نشئه برتر دیگر که کامل‌تر است می‌رسند. در هر صورت آن گفته برای غیر انسان کامل قابل اثبات نیست چون غیر از انسان های کامل نمی توانند به آن پایه از تجرد برسند که بدون برزخ به مرحله قیامت راه یابد .
پی‌نوشت‌ها:
1. علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ص 101، نشر دار الکتب الاسلامیه، تهران 1348ش.
2. همان.
دیدگاه جدیدی بگذارید