پرسش: چگونه می توان معاد را صرفا از جنبه عقلی و بدون ادله نقلی اثبات نمود؟
پاسخ:
برای اثبات وجود معاد و جهانی دیگر ورای این عالم که خصوصیات خاصی دارد، به دو صورت میتوان عمل کرد.
روش عقلی و روش نقلی.
در روش عقلی، یک سری ادله و استدلالهای فلسفی اقامه میشود که بر اساس آنها، مشخص میشود که وجود عالمی ورای این عالم، حتمی و ضروری است.
در روش نقلی نیز با کمک آیات و روایات معتبر مشخص میشود که چنین عالمی حتمی و ضروری است.
تفاوت این دو روش در این است که
در روش نقلی، هم ضرورت وجود معاد اثبات میشود و هم خصوصیات آن.
اما در روش عقلی، تنها ضرورت وجود معاد و عالم قیامت اثبات میشود نه همه خصوصیات آن.
در اینجا به دو مورد از ادله عقلی این آموزه و اصل اصیل اعتقادی پرداخته میشود.
نخست. دلیل حکمت:
م1. جهان و انسان، آفریده خداوند است؛
م2. آفرینش خداوند، مانند سایر کارهای او، بی‌هدف و بیهوده نیستخداوند، جهان را به صورتی آفریده که بیشترین خیر و کمال را برای بندگانش ایجاد کند؛
م3. جهان مادی، مجموعه از خیر و شر است که با یکدیگر ناسازگاری و درگیری دارند؛
م4. انسان، دارای روح قابل بقاء و ماندگاری است و می‌تواند به کمالی جاودانی برسد؛
م5. اگر زندگانی انسان منحصر در همین زندگی دنیایی باشد، هدف خداوند از آفرینش انسان و جهان تأمین نمی‌شود و در این صورت این سؤال مطرح میشود که چرا خداوند می‌سازد و از میان می‌برد؛
نتیجه: بنابراین، با توجه به قطعی بودن حکمت خداوند، حتماً باید جهانی دیگر ورای این دنیای مادی باشد تا حکمت و هدف او از آفرینش تأمین شود. به‌خصوص با توجه به رنج‌هایی که در زندگی دنیا وجود دارد که اگر جهانی دیگر نباشد که مانند زندگی دنیا مستلزم رنج نباشد، ادامه همین زندگی دنیایی، حتی اگر تا ابد نیز امکان داشت با حکمت الهی ناسازگار بود(1)
دوم. دلیل عدل
م1. یکی از صفات خداوند، عدالت است؛
م2. انسان در این دنیا در انتخاب و انجام کارهای خوب و بد آزاد است؛برخی از انسان‌ها از آزادی خود استفاده مثبت کرده و برخی اهل گناه و معصیت شدند؛
م3. در مورد بندگان، عدالت حکم می‌کند که هر کس نتیجه عمل خود را به‌صورت کامل ببیند؛ صالحان، پاداش ببینند و تبهکاران، مجازات شوند؛
م4. این دنیا ظرفیت آن را ندارد تا انسان نتیجه اعمال خود را به‌صورت کامل ببیند. چنانکه بسیاری از انسان‌ها به مجازات و پاداش اعمال خود نرسیده‌اند؛
نتیجه:بنابراین، همان‌طور که این جهان سرای آزمایش بندگان و تکلیف است، باید جهان دیگری باشد که سرای پاداش و کیفر و ظاهر شدن نتایج اعمال افراد باشد و هر فردی به ثمره اعمال خود برسد، تا عدالت خداوند تحقق یابد.(2)
پی نوشتها:
1. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقائد، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۷۷ش،ص۳۶۴-365
2. همان، ص366
http://www.askdin.com/showthread.php?t=63519&p=996050&viewfull=1#post996050