پرسش:
خداوند بسیار مهربان و بخشنده است و رحمت او گسترده است. مهربانی‌های زیادی در حق موجودات کرده ولی واقعا بهترین مهربانی که خداوند بزرگ و مهربان می‌تواند در حق انسان بکند چیست؟ آیا بهشت است یا چیزی بالاتر از بهشت؟
پاسخ:
بالاترین رحمت خداوند نسبت به بندگان «لقاءالله» است، که بالاترین درجه از درجات بهشتی است؛ توضیح اینکه:
بهشت مراتب متفاوتی دارد؛ اهل عرفان ،با الهام از آیات و روایات، بهشت را به سه مرتبه تقسيم كرده‌اند(1)
بهشت اعمال
بهشت صفات
و بهشت ذات.
- اهل اعمال صالحه به بهشت اعمال می‌روند و اين همان بهشتی است كه در قرآن كريم بسيار از آن ياد شده است.
- اهل ملكات و صفات حسنه افزون بر بهشت اعمال، از بهشتی مافوق آن نيز برخوردارند.
- و كسانی كه ذات آنها به لقاء‌حق نائل شده و از ذات خود فانی شده‌اند به بهشت ذات نائل می‌شوند كه همان بهشت اسماء و صفات حق تعالی است.
بهشت برتری که خداوند در قران‌کریم بدان وعده داده بهشت لقاء و بهشت ذات است قران‌کریم فرمود « فَادْخُلی فِی عِبادِی »(2)
به تعبیر دیگر: كسی كه وارد بهشت شود در هر شان و مرتبه و درجه‌ای كه قرار داشته باشد، از يك سری خدمات عمومی بهشت و از امتيازات كلی زندگی بهشتی برخوردار می‌شود. از جمله اينكه در بهشت، مرگ و بيماری، غم و اندوه، رنج و درد وجود ندارد. هيچ نوع عذاب روحی و جسمی بهشتيان را آزار نخواهد داد؛ كه اصلا آزار و سختی با اصالت بهشت سازگار نيست.
اما فارغ از درجات عمومی كه برای همگان يكسان است، نعمت‌هايی در بهشت وجود دارد كه به برخی اختصاص داشته كه ديگران از آن محروم هستند و بالاترين درجه‌ی آن رسيدن به مرحله قرب الهی است. منتهی بهشتیانی که از لقاءالله محرم‌اند، با توجّه به اینکه هیچ معرفتی نسبت به بهشت لقاء ندارند حسرتی هم نخواهند داشت، چون در بهشت (تمام مراتب و درجات بهشت) حسرت وجود ندارد.
بنابراین بهترین مهربانی خدا بخشیدن مقام لقاء الهی است که خداوند حکیم این ظرفیت و قابلیت را در انسان قرار داده است تا به مقام قربش نائل آید و این مقام همان جنّت ذات( یا جنّت لقاء و قرب است) که امام خمینی رحمه الله علیه در شرح چهل حدیث بیان فرمودند.
عرض شد که در بهشت حسرت وجود ندارد امّا آیا غبطه هم وجود ندارد؟ به هر حال بهشتیان می‌دانند که چنین مرتبه‌ای در بهشت هست لذا غبطه می‌خورند و با توجه به اینکه غبطه یعنی خواستن و آرزوی شديد مثل امتيازی كه در ديگران مي‌بيند، بدون اينكه زوال و نابودی آن را از ديگران آرزو كند و بخواهد. پس میل و آرزوی شدید وجود دارد و در عین حال می‌دانی که نمی‌رسی و ارتقاء درجه‌ای در کار نیست.این رنج بزرگی است.مگر اینکه ارتقاء درجه به نحوی ممکن باشد.
در پاسخ عرض می‌شود:
اولا: فرق است بین غبطه و حسد، در حسد رنج و عذاب وجود دارد امّا در غبطه رنج و عذابی نیست.
آیه‌الله جوادی در این باره می‌فرمایند:
«افرادی که وارد بهشت می‌گردند، ديگر غم و اندوه در آن نيست: «لا يَمَسنا فيها نصب ولا يمَسنا فيها لَغوب»(3) البته با اين توضيح كه افراد بهشتی كه دارای درجات گوناگونند، از آنچه خود دارند لذت میبرند و نسبت به آنچه ديگران دارند غبطه می‌خورند، نه حسد. همانند قوای نفسانی كه هر يك از آنها ادراك يا تحريك خاصِ خود را اعِمال میكند و لذت میبرد و از آنچه ساير قوا دارند و او ندارد رنج نمیبرد؛ يعنی هرگز نيروی باصره در اندوه نشنيدن به سر نمیبرد، چنان‌كه نيروی سامعه غمِ نديدن را ندارد. زبانِ حال هر قوهای «ما مِنا اِلا لَه مَقام مَعلوم» (4) است. درجات بهشت هم چنين است، هر كس در جای خود قرار دارد، رنج نمیبرد و غصه و حسرت نمیخورد. اگر حسرت و رنج و اندوهی هست در صحنه قيامت و قبل از ورود به بهشت است؛ زيرا جنت، دارالسلام است و در دار سلامت مجالی برای رنج وجود ندارد».(5)
ثانیا: در غبطه نوعی درد و حسرت موجود است امّا نه از سنخ دردها و رنج‌های دنیوی ، بلکه درد و حسرتی از سنخ درد عشق و حسرتی از سنخ سوز عاشق نسبت به معشوق؛ که برای اهلش از هزاران بهشت سر و از حور و قصور خوشتر است.
پی نوشت:
1. برای مطالعه بیشتر ر.ک: امام خمینی، شرح چهل حدیث، حدیث اول، مقام دوم، ص۱۳
2. فجر:29
3. صافات:164
4. طه:118
5. عبدالله جوادی آملی- تفسیر موضوعی- جلد 9 صفحه 239.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=60371&p=995837&viewfull=1#post995837