مفهوم عبادت خدا چیست؟

پرسش:
ارزش و مفهوم عبادت خدا چیست؟
شاید در نگاه اول وقتی از عبادت خدا صحبت شود یاد نماز و روزه بیفتیم.ولی با نگاه به روایاتی متوجه می‌شویم مفهوم عبادت فراتر از این هاست.
مثلا نیکی به پدر و مادر در روایات عبادت محسوب می‌شوند.
در روایاتی از رسول گرامی اسلام (صلی‌الله علیه و آله) که فرموده‌اند:«فضل العلم أفضل من فضل العباده؛ فضیلت علم بیشتر از فضیلت عبادت است».
حال سوال این که آیا عبادت مفهومی فراتر از نماز و روزه دارد؟
و اینکه آیا چیزی مانند کسب علم طبق حدیث فوق بالاتر از عبادت است؟

پاسخ:
عبادت یعنی عملى كه با قصد قربت و جهت‏‌گيرى الاهى باشد، [1]
عبادت خدا، هر عملی است که در آن رضایت خدا در نظر باشد. عبادت خدا، هر گفته، نوشته، خواسته‌ای است که به نیت خدا صورت پذیرد، هر عملی که برای زنده کردن حق و میراندن باطل و در راه بزرگداشت خدا و پیامبر و رسولان راستین به انجام رسد.
باید دانست که گوهر عبادت‌ها یکی است و آن با خدا و برای خدا بودن است، ولی ظهور آن به گونه‌های مختلفی بوده و در زمینه‌های متفاوتی به بار می‌نشیند. وقتی به روایات اهل‌بیت(علیهم‌السلام) می‌نگریم در می‌یابیم که گاه پیامبر‌اکرم(صلی‌الله علیه و آله)، جستجو در راه کسب حلال را نُه دهم عبادت‌ها برشمرده است (2). زمانی امام صادق(علیه‌السلام)، نگاه مهرآمیز به پدر و مادر را عبادت خدا دانسته است(3). آری، همه‌ی اینها که گفته‌اند و هر چه از گفتار، کردار و پندار که در راه جلب رضای الهی به انجام رسد، عبادت خداست.
اگر انسان، خود را در مسیر تربیت الهی قرار دهد، می‌تواند همه‌ی کارهایش حتّی کارهای مباح و امور روزمرّه‌ی زندگی را تبدیل به عبادت کند. از صف نماز جماعت تا جبهه‌ی جنگ، از زندگی خانوادگی تا فعالیت اقتصادی، از ایستادن پشت ابزارکار تا نشستن پشت میز درس و مطالعه و ... همه می‌توانند به وجه عبادی انجام شوند و یقینا اگر این اعمال برای رضای خدا باشد عبادت خواهد بود.
از این روست که پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله علیه و آله) به اباذر فرموده است: لِیکُن لَکَ فی کُلِّ شَیءٍ نِیةً صالِحَةً حتّی فی النَّومِ وَالأکلِ؛ باید برای تو در همه چیزها نیتی شایسته باشد حتی در خوابیدن و خوردن (4).
حاصل سخن اینکه عبادت یعنی جاری ساختن امر الهی در وجود خویش؛ یعنی ترجیح اراده‌ی الهی بر اراده خویشتن؛ یعنی بند او شدن و از همه رهیدن. بنابراین عبادت یک مفهوم عام است که تمامی اعمال عبادی را در بر می‌گیرد که نماز و روزه یکی از مصادیق عبادت هستند. با این نگاه اگر کسب علم برای خدا باشد می‌شود عبادت، حجاب می‌شود عبادت، کسب روزی حلال می‌شود عبادت، نگاه مهر آمیز به پدر و مادر می‌شود عبادت و خلاصه هر عملی که برای خدا باشد می‌شود عبادت.
در ارتباط با قسمت دوم پرسش عرض می‌شود: آنچه که تا الآن در مورد عبادت گفتیم مربوط بود به معنای حقیقی عبادت که مفهوم عام و فراگیر است، اما عبادت معنای عرفی هم دارد که اعمالی چون روزه، حج، دعا، تسبیح و مانند آن داخل در معنای عرفی عبادت است.
معصومین(علیهم‌السلام) گاه عبادت را در معنای عرفی آن استعمال کرده‌اند. زیرا مصداق بارز کلمه‌ی عبادت در بین مردم معنای عرفی است. روایتی که حضرت‌عالی نقل فرمودید که بیان فرمود «فضیلت علم بیشتر از فضیلت عبادت است» منظور از عبادت در این روایت معنای عرفی عبادت است نه معنای حقیقی آن. لذا معنی روایت این می‌شود که فضیلت علم آموزی از فضیلت عبادت‌های عرفی مثل نماز و روزه بیشتر است چرا که انسان را به حقایق هستی بینا می‌کند همان‌طور که عبادت انسان را به مرتبه‌ای از آن حقایق متلبس می‌سازد.

پی نوشت
1. امام روح الله الموسوى الخمینى تهذيب الاصول،دارالفکرقم،چاپ 1367،ج 1 ص 111.
2. شیخ صدوق، معانی الأخبار، جامعه مدرسین، قم 1403،چاپ اول ص 367.
3.ابن شعبه حرانی، تحف العقول، جامعه مدرسین، قم، 1404چاپ دوم ص 46.
4. شیخ حسن،مکارم الأخلاق، شریف رضی، قم 1370، چاپ چهارم ص 464.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=61658&p=993169&viewfull=1#post993169