پرسش:
چرا زنازاده حق شهادت ندارد؟ آیا این حکم، نوعی مجازات به خاطر جرم نکرده و غیر ارادی نمی باشد؟ (مشابه بردگی سیاه پوستان و تحقیر آنان به خاطر رنگ پوستشان)
پاسخ:
1. زنا زاده، بی گناه است:
کسی که طهارت مولد ندارد، گناهکار نیست. امام صادق (علیه السلام) می فرماید:«إِنَّ وَلَدَ الزِّنَا يُسْتَعْمَلُ، إِنْ عَمِلَ خَيْراً جُزِيَ بِهِ وَ إِنْ عَمِلَ شَرّاً جُزِيَ بِهِ»؛ ولد الزنا، به کار گرفته می شود، اگر خیر انجام داد، پاداش داده می شود و اگر شر مرتکب شد، به همان جزا داده می شود.(1) محقق حلی، در ضمن بحث از شرایط امام وقتی از طهارت مولد (حلال زادگی) بحث می کند، به صراحت می گوید: مسلم است گناه زنای والدین -که باعث عدم طهارت ولادت او شده اند-، بر فرزند نیست.»(2)
2. منع شهادت، مجازات نیست، حلال زاده ها هم دارای ممنوعیت هستند:
در هیچ کجای فقه، ممنوعیت شهادت زنازاده، حمل بر مجازات او نشده است. خیلی از حلال زاده ها، همانند کسی که طهارت مولد ندارد، نمی توانند امام جماعت، قاضی، امام جمعه بشوند. برخی از مسائل طبیعی و رایج زندگی مانند عدم بلوغ، بیماریها، پیری و زمین گیری، کوری –در برخی فتاوا- و ... از جمله عوامل ممنوعیت می باشد.(3) ریشه این ممنوعیت ها، نه در مجازات که در امور دیگری است. هر چند منع ولدالزنا از برخی امور، در جامعه، حالت بازدارندگی نسبت به این گناه ایجاد می کند.
3. ممنوعیت ها، منحصر در گنهکاران نیست:
اگر ممانعتها تنها منحصر به شهادت دادن زنا زاده بود، شاید اشکال تقویت می شد، اما می بینیم که مناصب و نقشهایی مانند امامت جامعه، شهادت، امامت جماعت، قضاوت، امامت جمعه و ... از جمله مناصب اجتماعی است که به دلیل اهمیت جایگاه، نقش بالای آن در مسائل اجتماعی، نگاه خاص و پر حساسیت مردم به آن و مسائلی از این قبیل، شریعت نسبت به آنها، حساسیت خاصی دارد و شروط و محدودیتهایی برای آن قرار داده است که حتی شامل عالمان و پاکان هم می شود. حتی بسیاری از فقها را هم دربر می گیرد. مثلا اکثر عالمان با تقوا نمی توانند امام و ولی امر جامعه بشوند. چون شرط تدبر و توانمندی اداره در هر کسی وجود ندارد. اما این مجازات محسوب نمی شود.
4. محدودیت برخی افراد (بصورت طبیعی یا بخاطر مجازات)، حق جامعه می باشد:
جامعه حق دارد از آرامش روانی و اطمینان حداکثری نسبت به صحت و سلامت فرهنگ و تربیت، برخوردار باشد. از این رو، شریعت خوشنامی، مقبولیت مردمی و پذیرش اجتماعی را به عنوان یک حق اجتماعی برای مردم به رسمیت می شناسد. (4) این حق اجتماعی و ضروری به محدودیتهایی برای دیگران منجر شود. مثلا جامعه حق دارد از سخت گیری نسبت به رانندگان و وضع محدودیت برای رانندگی برخوردار باشد. حتما باید میزان دید چشم راننده، سلامت، دقت، کم تخلف بودن او و موارد آن برخوردار باشد. کسانی که سابقه خوبی ندارند، زمینه گناه در آنها بیشتر است یا آمادگی بیشتری برای برهم زدن آرامش و حقوق اجتماعی دارند باید محدودیتهای بیشتری را تحمل کنند. محدودیتهایی که نه تنها با حقوق انسانی در تعارض نیست و تحقیر محسوب نمی شود، بلکه تخلف از آن، باعث تضییع حقوق جامعه هم خواهد شد.
طهارت مولد از جمله امور مهمی است که شریعت و جوامع در طول تاریخ نسبت به آن حساسیت داشته و دارند. تجربه هم صحت این دغدغه را نشان داده است. همان طور که طهارت مولد، زمینه خوبی برای سلامت دینی، تربیتی و فرهنگی است، عدم طهارت مولد، زمینه جرم و گناه را بیشتر می کند. پس این حق جامعه است که هر جا زمینه تخلف بیشتر بود، نسبت به ان، محدودیت های بیشتری اعمال کند.
پی نوشت ها:
1. كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، ج 8، ص 238 (ط - الإسلامية) - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
2. «لأنا نسلّم انه ليس عليه اثم الزنا»، نجم الدين، جعفر بن حسن، المعتبر في شرح المختصر؛ ج2، ص: 435، 2 جلد، مؤسسه سيد الشهداء عليه السلام، قم - ايران، اول، 1407 ه ق
3. «المقصد الثاني: في الجمعة: و لا تجب إلّا بشروط: الامام العادل أو من يأمره، ... و الذكورة، و الحرية، و الحضر، و السلامة من العمى و العرج لمرض و الكبر المزمن و ... . و يشترط في النائب: البلوغ، و العقل و الايمان، و العدالة، و طهارة المولد، و الذكورة، و في العبد و الأبرص و الأجذم و الأعمى قولان.» علامه حلّى، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى، إرشاد الأذهان إلى أحكام الإيمان، ج1، ص 257، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، اول، 1410 ه ق.
4. به عنوان مثال، در بحث شرایط امام جماعت، علامه حلی پس از ملاک قرائت بهتر، فقیه تر بودن و تقدم در هجرت، ملاک مسن تر بودن و چهره دلنشین تر داشتن را ذکر می کند: «و يقدم الأقرأ مع التشاح، فالأفقه، فالأقدم هجرة، فالأسنّ، فالأصبح.» که نشان از توجه شرع به مساله مقبولیت اجتماعی دارد. إرشاد الأذهان إلى أحكام الإيمان؛ ج1، ص: 271.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=58700&p=993503&viewfull=1#post993503