پرسش:
چرا مسلمون ها جسد رو خاک می کنند؟ اگر جنازه رو دفن نکنیم ایرادی پیش میاد؟
پاسخ:
مؤمنان معتقدند تمام احکام اسلامی، فلسفه یا اسراری دارند که بیشتر آنها را نمی دانیم، و شاید تأثیر معنوی احکام، در ندانستن حکمت آنها باشد و یا خدای متعال کشف آنها را به عقل و علم بشر موکول ساخته است تا حقانیت این مذهب بر عموم مردم، به ویژه دانشمندان منصف واضح گردد و حجت نیز از این طریق بر آنان تمام شود.
از این منظر، باید میان دلیل حرمت و حکمت حرمت فرق نهاد. دلیل حرمت، بیانگر اراده تشریعی خداوند است که مومنان را از انجام برخی امور باز می دارد ولی حکمت حرمت، عللی است که سبب شده خداوند مومنان را از چنین کاری بازبدارد. آنچه بر مومنان لازم است بدانند، دلیل حرمت است اما با این حال، فهم حکمت حرمت نیز خالی از لطف نیست و می تواند نقش مکمل برای تعبد دینی را ایفاء نماید.
توضیح بیشتر درباره حکمت و فایده حرمت از این قرار است که احكام شرع بطور قطع تابع مصالح و مفاسد است؛ یعنى، هیچ چیزى بدون جهت حلال و یا واجب نمى شود؛ این طور نیست كه خدا مثلاً شراب را بى هیچ مفسده و ضررى حرام و یانماز صبح را بى هیچ مصلحت و فایده اى واجب كرده باشد. البته وقتى گفته مى شود، فلان كار به مصلحت بشر است، نباید تنها به فوائد جسمى و بهداشتى آن توجه داشت، بلكه فوائد، روحى، فردى، اجتماعى، دنیوى، اخروى و دیگر فوائد آن را نیز ملاحظه كرد كه، همه جزو مصالح بندگان است و چه بسا یك حكم، فایده جسمى براى بشر نداشته باشد، ولى روحیات او را تهذیب نماید؛ به عنوان مثال شاید گذاشتن پیشانى بر روى خاك اثر بهداشتى نداشته باشد، ولى این كه روح تواضع و بندگى انسان را در مقابل خداوند پرورش مى دهد و كبر و خود بزرگ بینى را از وى دور مىكند، خود ، بزرگترین فائده و مصلحت محسوب مى شود.
با عنایت به این نکات و فرق میان دلیل و علت حکم، به تبیین حکم دفن مرده در اسلام می پردازیم. نخست دلیل دفن مرده را مورد بررسی قرار می دهیم.
در قرآن کريم آيات بر دفن ميت در خاک دلالت دارد. در سوره مرسلات آيه 25 آمده است «الم نجعل الارض کفاتا احيائا و امواتا؛ آيا زمين را مسکن و مرکز اجتماع انسان ها قرار نداديم هم در حال زندگاني و هم در مرگ آنان». اين آيه به روشني مسکن انسان هاي زنده را روي زمين و مسکن مردگان را داخل آن معرفي مي کند.
همچنين در آيه 21 سوره عبس آمده: «ثم اماته فاقبره؛ بعد او را ميراند و در قبر پنهان نمود». این آیه نیز اشاره به دفن انسان در خاک دارد.
بنابراین، تاکنون روشن شد که قرآن اصل دفن مرده در خاک را مطرح کرده است و مورد تایید قرار داده است. اما این کار چه فایده ای دارد و چرا در اسلام مورد تایید قرار گرفته است؟
در مورد علل دفن میت از امام رضا (ع) نقل شده: «لئلا يظهر الناس على فساد جسده وقبح منظره وتغيير ريحه ولا يتأذى به الأحياء وبريحه وربما يدخل عليه من الآفة والفساد وليكون مستورا عن الأولياء والأعداء فلا يشمت عدو ولا يحزن صديق»(1) دفن مرده به خاطر این است که مردم فاسد شدن جسد مرده و بد بود شدنش که منظره زشتی است را نبیینند (تا حرمت مرده حفظ شود) و بازماندگان نیز از این منظره و بوی بد اذیت نشوند و از این طریق به بیماری و فساد دچار نشوند. همچنین نزدیکان مرده از این بابت غمگین نشوند و دشمنانش شاد نگردند.
همانطور که ملاحظه فرمودید، در این روایت به برخی از علل و حکمت و فواید حکم دفن مرده اشاره شده است:
1. حفظ احترام مرده: اگر مرده دفن نشود، بدن، به زودی متعفّن می‌گردد، قیافه تغییر می‌کند و حیوانات صحرا، آن را طعمة خود قرار می‌دهند، و این امور، بی‌احترامی بزرگی به متوفّا و بستگان وی می‌باشد و بدیهی است که هیچ کس راضی نیست که عزیز او به این سرنوشت گرفتار شود.
2. بدن مرده، به انواع، میکروب‌ها آلوده است و این سبب ابتلای افراد جامعه، به بیماری‌های خطرناک می‌گردد.
3. مردم از بوی بد او اذیت می‌شوند.
4. دفن نشدن مرده، سبب آزردگی دوستان و شادشدن دشمنان است.
پی نوشت ها:
1. علامه مجلسی، بحارالانوار، انتشارات موسسه الوفاء، ج 82، ص46.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=63178&p=990492&viewfull=1#post990492