پرسش:
آیا چنین حدیثی «تمام احادیث ما را با عقل خود بسنجید اگر منطبق بر عقل و منطق بود از ماست وگرنه جعلی است» داریم؟ آیا حدیث فوق صحیح است و اگر هست منبع آن کدام کتاب است؟
پاسخ:
یکی از معیارهای سنجش حدیث، مخالفت نداشتن آن با قرآن کریم و کلام الهی است.
از پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) آمده: «إِنَّ عَلَى كُلِّ حَقٍّ حَقِيقَةً وَ عَلَى كُلِّ صَوَابٍ نُوراً فَمَا وَافَقَ كِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوهُ وَ مَا خَالَفَ كِتَابَ اللَّهِ فَدَعُوه»؛ برای هر حقّی حقیقتی است و برای هر صواب، نوری. پس آنچه با كتاب خدا سازگار بود، بگیرید و آنچه ناسازگار بود، رها كنید.(1)
هم چنین در روایت دیگری از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آمده: «أَيُّهَا النَّاسُ مَا جَاءَكُمْ عَنِّي يُوَافِقُ كِتَابَ اللَّهِ فَأَنَا قُلْتُهُ وَ مَا جَاءَكُمْ يُخَالِفُ كِتَابَ اللَّهِ فَلَمْ أَقُلْه»؛ یعنی ای مردم آنچه که از من به شما می رسد اگر موافق کتاب خدا باشد من گفته ام و آنچه که مخالف کتاب خدا باشد من نگفته ام.(2)
بنا بر این و با مراجعه به احادیث معصومین (علیهم السلام) باید گفت احادیث متعددی راجع به معیار بودن قرآن داریم.
اما در مورد معیار بودن عقل برای شناسایی صحت و سقم حدیث، باید گفت اگر عقل ظنی مراد است، چنین حدیثی نداریم که عقل (عقل ظنی) را معیار قرار داده باشد؛ ولی برای تضاد با عقل قطعی، نیاز به روایت نیست یعنی اگر روایتی با عقل قطعی در تضاد بود، روشن است که آن روایت قابل قبول نیست، مثلا اگر روایتی بگوید دو ضربدر دو می شود پنج، چنین روایتی اعتبار ندارد و پذیرفته نیست؛ روایت ذیل می تواند ناظر به حجت بودن همین عقل باشد:
«إذا أتاكُم عَنّي حَديثٌ فَاعرِضُوهُ عَلَى كِتابِ اللّهِ وَ حُجّةِ عُقُولِكُم فَإن وافَقَهُما فَاقبِلوهُ وَ إلّا فَاضرِبُوا بِهِ عَرضَ الجِدارِ»؛ از رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) روایت شده: هرگاه سخنی از من به شما رسید، آن را بر کتاب خدا و خردهایتان (حجت عقل) عرضه بدارید؛ اگر با این دو هماهنگ بود آن را بپذیرید وگرنه آن را بر دیوار بکوبید.(3)
پی نوشت ها:
1. کلینی، الكافي(ط ـ اسلامیه)، ج 1، ص 69، حدیث 1؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام ـ قم، 1409ق، ج 27، ص 110.
2. الکافی، ج 1، ص 69، حدیث 5.
3. ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، انتشارات: آستان قدس رضوی ـ بنیاد پژوهشهای اسلامی ـ مشهد، ج 5، ص 368.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=20625&p=287113&viewfull=1#post287113