آیا عایشه با اهل بیت «علیهم السلام» دشمنی داشت؟

پرسش:
آیا عایشه با اهل بیت «علیهم السلام» دشمنی داشت؟ آیا اقدامی هم از او سر زده یا فقط در حد بغض و کینه بوده است؟

پاسخ:
"عایشه" یکی از کسانی است که دشمنی و عناد خاصی با حضرت علی «علیه السلام» داشت این مطلب نه در منابع شیعی بلکه در منابع اهل سنت از جمله "شرح نهج البلاغه" «ابن ابی الحدید» معتزلی سنی آمده است. وی میگوید در زمانی که من نزد استادم بودم از وی شنیدم که میگفت: روزی پیامبر «صلی الله علیه وآله» با علی«علیه السلام» قدم می زد، و گفتگوی آنان به درازا کشیده شد، "عایشه" آمد و پشت سر آنها به راه افتاد، تا اینکه بین آن دو قرار گرفت، و گفت: « شما در چه موضوعی سخن می گفتید، سخنان شما به درازا کشیده شد؟» رسول خدا «صلی الله علیه وآله» از این حرکت "عایشه" خشمگین شد.^[1]

همچنین از مسائلی که کینه "عایشه" نسبت به «اهل بیت» را افزون کرد، این بود که خداوند به فاطمه «سلام الله علیها» فرزندان پسر و دختر داد و رسول خدا «صلی الله علیه وآله» فرزندان فاطمه «سلام الله علیها» را همچون فرزندان خود می دانست و آنان را فرزندان خود صدا می کرد بدیهی است، زنی که از شوهرش فرزندی ندارد، آیا نسبت به فرزندان دختر شوهرش حسادت نخواهد کرد؟ آیا آنان را دوست خواهد داشت یا دشمن؟^[2]
همچنین رسول خدا «صلی الله علیه وآله» دستور داد همه درهای مسجد، حتی در خانه "ابوبکر" به مسجد بسته شود، ولی در خانه علی «علیه السلام» را به مسجد باز گذاشت.^[3] دیگر آنکه رسول خدا «صلی الله علیه وآله» "ابوبکر" را مامور نمود تا سوره "برائت" را برای کفّار "قریش" در "مکه" بخواند، و سپس او را از این مقام معزول نمود، و علی«علیه السلام» را مامور خواندن سوره برائت کرد^[4] این مسئله برای "عایشه" گران آمد.

برخی از نویسندگان دشمنی "عایشه" با حضرت علی «علیه السلام» را در دوران پیامبر «صلی الله علیه و آله» دانسته اند.^[5]
با اینکه عده‌ای دوران "بنی‌امیه" را دوران سکوت و خاموشی "عایشه" دانسته‌اند، اما برخی از همراهی "عایشه" با آنان پرده برداشته‌اند.^[6] وی با اینکه برادرش "محمد بن ابی‌بکر" با فرمان "معاویه" به بدترین وجه کشته شد و یا به دلیل قتل "حجر بن عدی" و یارانش از "معاویه" دل خوشی نداشت و او را سرزنش می‌کرد، اما پس از شهادت امام علی «علیه السلام» با او سازش کرد.^[7] "معاویه" هم خود را به "عایشه" نزدیک کرد و پیوسته هدایایی برای او می‌فرستاد.^[8] نقل شده که یک‌بار "یکصد هزار دینار" برای او فرستاد و "هجده‌هزار دینار" قرض او را نیز پرداخت کرد.^[9]

برخی گفتند که علت اصلی دشمنی وی، حسادت به حضرت فاطمه «علیها السلام» است چرا که فاطمه «سلام الله علیها» یادگار حضرت خدیجه « سلام الله علیها» بود و پیامبر «صلی الله علیه و اله» همیشه از آن بانوی گرامی با عظمت و نیکی یاد میکرد. "عایشه" خود را رقیب حضرت خدیجه «سلام الله علیها» می دید و از مزاجی تند و عصبی برخوردار بود ونمی توانست خوبی های آن بانو را برتابد. از هر فضیلتی که مربوط به خاندان حضرت خدیجه «سلام الله علیها» بود رشک میبرد به همین دلیل همه ی کینه هایش را برسر حضرت فاطمه «سلام الله علیها» می ریخت .
پس از شهادت حضرت فاطمه «علیها السلام» همه ی این دشمنی ها متوجه علی «علیه السلام» شد. چون از سویی شوهر حضرت فاطمه «علیها السلام» است واز سویی دیگر فرزندان او نوه ی پیامبر« صلی الله علیه وآله» و یادگار حضرت خدیجه « سلام الله علیها» هستند. از طرفی "عایشه" می دانست که علی «علیه السلام» فضایل وامتیازاتی دارد که دیگران از آن محرومند و بسیار مورد محبت پیامبر «صلی الله علیه و آله» بود. همچنین پدر "عایشه" رقیب سیاسی علی «علیه السلام» بود.^[10]

یکی ازعملکردهای "عائشه" که شیعه آن را نپسندیده، اظهار خشنودی وی از شهادت حضرت زهرا «علیهاالسلام» است که این خبر علاوه بر منابع شیعی، در منابع اهل سنت نیز آمده است؛ چنانکه عالم اهل سنت "ابى يعقوب يوسف بن إسماعيل لمعانى" معتزلی حنفی(م606ق)، که یکی از اساتید حنفیِ "ابن ابی الحدید" است می‌گوید: «از زمان وفات رسول خدا «صلی‌الله‌علیه‌وآله» تا زمان وفات حضرت فاطمه «علیهاالسلام» همواره از "عائشه"، سخنان نیش‌دار و روانکاه برای امیرالمومنین علی « علیه السلام» و فاطمه زهرا «علیها‌السلام» آورده می‌شد. و امیرالمومنین علی «علیه السلام» و حضرت زهرا «علیهما‌السلام» بر آن غیظ شدیدِ عائشه، صبر پیشه می‌کردند.^[11]
او در ادامه می‌گوید: «پس از شهادت حضرت زهرا «علیهاالسلام» تمام همسران رسول خدا «صلی‌الله‌علیه‌وآله» برای تسلیت گفتن، نزد "بنی هاشم" آمدند، اما "عایشه" نیامد و خود را به مریضی زد. به امیرالمومنین «علیه‌السلام» نیز اخباری رسید که "عایشه" از شهادت حضرت زهرا «علیهاالسلام» ابراز خوشحالی کرده است.»^[12]

حتی برخی از منابع اهل سنت به سجده "عایشه" پس از شهادت حضرت علی «علیه السلام» اشاره کرده اند.^[13] وی در اشعاری شادمانی خود از شهادت حضرت علی «علیه السلام» را ابراز داشت.
علی «علیه السلام» برفت و دیگر برای وی بازگشتی نیست. با درگذشت وی آنچنان در در دل خود احساس شادی و سرور نمودم که خانواده مسافر از برگشتن مسافر عزیزش احساس سرور می کند. آری با رفتن علی«علیه السلام» چشم من روشن گردید.
"عائشه" که این اشعار را به پایان رسانید سپس پرسید: قاتل علی «علیه السلام»کیست؟ گفتند: مردی از قبیله مراد. عایشه شعری خواند که مضمون آن چنین است:
او {علی «علیه السلام»} اگر چه در موقع مرگ از ما دور بود ولی زنده باد جوانی که مژده مرگ او را به ما داد و مسرورمان ساخت.^[14]
عایشه نام غلام خود را "عبدالرحمان" گذاشت تا هر وقت او را صدا میزند به یاد "ابن ملجم" بیافتد.^[15]
یکی از اقدامات "عایشه" در زمان حیاتش، جلوگیری از دفن پیکر امام حسن «علیه السلام» کنار قبر پیامبر «صلی الله علیه و آله» بود.^[16] یکی دیگر از عوامل دشمنی "عایشه" با حضرت علی «علیه السلام» شکست در جنگ "جمل" است.
اگر سوال شود:
عایشه چه جایگاهی نزد اهل سنت دارد؟
در جواب میگوییم:
"عایشه" نزد اهل سنت از جایگاه رفیعی برخوردار است. چون او را دارای ویژگیهای متعدد و خاصی میدانند از این رو "عایشه" نزد آنان از مقدسات به شمار میرود.
"عایشه" همسر پیامبر «صلی الله علیه و اله» و دختر خلیفه اول "ابوبکر" است. "بخاری" در صحیح خود حدیث جعلی را اورده است که پیامبرفرمود : "عایشه" از زنان دیگر خود برتر است مانند برتری آبگوشت به غذاهای دیگر[17]
عایشه شخصیت عجیبی داشته است که وی را در میان دیگر همسران پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله» متمایز می کرده است. علامه "عسکری" به این مطلب اشاره کرده و می نویسد: حدّت طبع، سرعت درک موقعیّت و تصمیم‌گیری، تیزهوشی، به اضافه رشک و حسادت شدید،بلندپروازی، جاه‌طلبی و تندخویی جزء شخصیّت بارز عایشه به حساب می‌آمد. عایشه، شیفته و دیوانه خویشان و بستگانش بود و نسبت به آنان، تعصّبی شدید داشت؛ به طوری که اگر منافعشان به خطر می‌افتاد، خود را سخت می‌باخت و موقعیّت خویش را فراموش می‌کرد و از جانب‌داری در راه منافع آن‌ها، به هیچ روی خودداری نمی‌ورزید.[18]

اهل سنت او را دارای هوش و ذکاوت بالایی میدانند خصوصا در حفظ و نقل حدیث تا جایی که معتقدند رسول اکرم «صلی الله علیه وآله» در مورد وی فرمودند: «خذوا شطر دینکم عن هذه الحمیرا». نصف دین خود را از این حمیرا بگیرید.[19] اهل سنت عایشه را اعلم الناس، افقه الناس، افضل الناس رایا، عالم در طب و شعر میدانستند.[20] خطاب قرآن به همسران پیامبر به عنوان ام المومنین[21] بودن آنها و مبرا بودن وی از جریان افک[22] نزد اهل سنت جایگاه ویژه ای برای عایشه به وجود آورده است. شاید شهرت وی به خاطر راه اندازی جنگ جمل باشد زیرا برخی از بزرگان اهل سنت در توجیه جنگ جمل انگیزه عایشه را اصلاح امت بیان کردند.[23]


منابع
[1] . ابن ابی احدید، شرح نهج البلاغه، کتابخانه مرعشی، 1404ق، قم، ج 9 ص 198
[2] . علی محدث، سیاهترین هفته تاریخ، انتشارات اخلاق، 1377ش، قم، ص 73
[3] . ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایة، دارالفکر، ۱۴۰۷ق، بیروت، ج 7 ص 342
[4] . ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، بی تا، بیروت، ج 4 ص 545
[5] . مفید، محمد بن نعمان، الجمل، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق، قم، ص 426
[6] . تقی‌زاده داوری، تصویر خانواده پیامبر در دائرةالمعارف اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۶
[7] . ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، الإمامة و السیاسة، تحقیق: علی شیری، دارالأضواء، ۱۴۱۰ق، بیروت، ج 1 ص 205
[8] . ابن اثیر، علی بن أبی الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری،‌ دار الکتاب العربی، ۱۴۱۷ق، بیروت، ج 7 ص 136
[9] . همان
[10] . عایشه در دوران علی ، امیر مؤمنان (ع) از علامه سید مرتضی عسگری، ترجمه ی محمدصادق نجمی و هاشم هریسی، چاپ مهر استوار 1352ش.، ص 147
[11] . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 9 ص 198
[12] . همان
[13] . ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفه، بی تا، بیروت، ص55
[14] . طبری، تاریخ، دارالتراث، 1387ق، بیروت، ج 5 ص 150
[15] . مجلسی، بحار الانوار، اسلامیه، 1363ش، تهران، چاپ دوم، ج 32ص 342
[16] . ابوالفرج اصفهانی ص 82
[17] . محمد بن إسماعيل البخاري الجعفي، جامع الصحیح، وزرات اوقاف، 1410ق، مصر ج 3 ، ص 1266 ، ح3250
[18] . عسکری ، نقش عایشه در اسلام، دانشکده اصول الدین، 1390ش، قم، ج 2 ص 45
[19] . ابن کثیر، البدایه والنهایه، دارالفکر، 1407ق، بیروت، ج 8 ص 92
[20] . همان
[21] . احزاب 6
[22] . نور 11
[23] . ابن حزم اندلسی، الفصل في الملل و الاهواء و النحل، دارالکتب العلمیه، 1416ق، بیروت، ج 4 ص 238


http://www.askdin.com/showthread.php?t=60993&p=976587&viewfull=1#post976587