آیا "شیئت" همان "وجود" است؟

پرسش: چند سوال در مورد رابطه شیء و وجود دارم:
اصولاً "شیء" یعنی چه؟ آیا در "شیء" معنای جسمانی ملحوظ است؟ آیا هر چیزی که وجود دارد ، و هر چیزی که به تصور و خیال در آید ، "شیء" است؟ چه موجوداتی "شیئیت" دارند؟ فرق "شیء" با "موجود" چیست؟ آیا "شیئت" همان "وجود" است؟ اگر شیئت همان وجود است ، پس چرا "وجود" را "أعم الاشیاء" دانسته اند؟ باید وجود را مساوی "شیء" بدانیم نه أعم یا أخص از آن. آیا عبارت "أعم الأشیاء" نشان نمی دهد که "چیز"های دیگری غیر از "وجود" هم هستند ولی "وجود" أعم از آنهاست؟

پاسخ:
باسلام و عرض ادب

معنای شی و ارتباط آن با وجود از مباحث ریشه دار و قدیمی میان اندیمشندان بوده است. دیدگاه فلاسفه اسلامی در این میان آن است که شیئیت و وجود با یکدیگر مساوق هستند. ملاصدرا در فصل هشتم از منهج اول سفر اول اسفار اربعه، به تفصیل در این رابطه صحبت کرده است. یعنی از نظر مصداقی، وجود و شیء به یک مصداق خارجی اطلاق میشود. هر موجودی که بتوان به آن وجود اطلاق کرد، شیء نیز میتوان به او اطلاق کرد.(1) شی که در زبان فارسی معادل آن تقریبا "چیز" است، عبارت است از هر آنچه موجود است. چه وجودآن به وجود ذهنی باشد و چه وجود خارجی.

در شیء معنای جسمانیت و تجرد وجود ندارد. همانطور که شیء بر امور جسمانی اطلاق میشود بر خداوند نیز اطلاق شده است.
و گفته میشود خداوند شیئی است برخلاف اشیاء دیگر. یا بر امور ذهنی نیز شیء اطلاق میشود.

مراد از شیء و وجود در اینجا، مفهوم این دو است.
بدین معنا که مفاهیم زیادی میتواند بر امور خارجی صدق بکند، ولی گسترده ترین و عام ترین مفهومی(اعم الاشیاء) که میتواند بر آنها صدق کند، مفهوم وجود است. بنابراین در اینجا هیچ کاری با موجودات خارجی و حتی موجودات ذهنی نداریم که بگوییم کدام یک از کدام یک گسترده تر است تا بعد این شبهه پیش بیاید که شیء گسترده تر از وجود است.


ــــــــــــــ
1. صدرالدین محمد شیرازی، اسفار اربعه، بیروت، مکتبه احیاء التراث العربی، 1981م، ج1، ص82